Elke stad een groene opbouwwerker

Zo’n 10 jaar geleden ontstond in het sociaal werk de vraag naar generalisten. De opbouwwerker wordt sindsdien opgeleid als een participatiegeneralist waarbij de nadruk ligt op brede kennis in plaats van specifieke inhoudelijke expertise. In de praktijk zie ik dat we juist meer specialistische kennis nodig hebben. Zeker nu we moeten leren omgaan met de gevolgen van klimaatverandering.  

Specialist klimaatadaptatie 

Een groen buurtinitiatief of het vergroenen van een buurt (al dan niet particuliere of openbare ruimte) vraagt niet alleen kennis over community building, maar ook kennis over groen en wat wel en niet werkt als je buurten wilt voorbereiden op risico’s van het veranderende klimaat, en bewoners wilt ondersteunen hun leefomgeving daarop aan te passen (klimaatadaptatie). Echter zijn de meeste buurtmakers (opbouwwerkers, community builders, wijkwerkers, wijkcoaches of actieve bewoners) niet toegerust met deze kennis.  

Stadsbrede opbouwwerker met expertise 

In mijn jaren als stedelijk opbouwwerker in Almere heb ik vooral groeninitiatieven en speeltuininitiatieven ondersteund. Ik heb kennis opgebouwd over klimaatadaptatie, versterken van de biodiversiteit en het tegelijkertijd verbeteren van de sociale samenhang. Collega-opbouwwerkers uit andere delen van de stad konden mij invliegen voor inhoudelijke vragen. Wie moeten we waar voor hebben, wat mag wel/niet en hoe pakken we dat aan.  

Ik ondersteunde het initiatief inhoudelijk en procesmatig en de lokale opbouwwerker haakte aan om het netwerk te vergroten en de initiatiefnemers na het afronden van het project te blijven ondersteunen.  

Groen opbouwwerk  

De laatste jaren is er door gevolgen van hittestress steeds meer aandacht voor een gezonde en groene leefomgeving. Ook vanuit het ecosociaal werk. Als je wilt vergroenen heb je (toegang tot) kennis nodig van de groene maatregelen die tot klimaatadaptatie worden gerekend en moet je kunnen beargumenteren waarom groen veel beter is voor mensen.  

Ook helpt algemene kennis van bomen en planten. Welke planten/bomen van toegevoegde waarde zijn voor biodiversiteit en het tegengaan van hittestress en wateroverlast. Heel simpel, weten dat er verschil is tussen planten in bijv. behoefte aan zon/schaduw, natte voeten of juist droge voeten.  

Basiskennis vind ik bijvoorbeeld weten dat de schaduw van een zonnescherm of parasol lang niet zo verkoelend is als een boom. Het zonnescherm houdt hooguit de zon tegen. Een boom absorbeert de zon, warmte en geeft verkoeling door afgeven van vocht.  

Wie wil er vergroenen? 

Ecosociaal welzijnswerk lijkt nu vooral gericht op de kwetsbare inwoners en de vraag is of die ruimte hebben voor vergroening. Twee jaar geleden mocht ik een in een complex van een wooncorporatie inventariseren wat de wensen/mogelijkheden zijn van bewoners om hun tuin te vergroenen. We stuitten toen op zoveel andere problematiek dat er voor de meeste huurders helemaal geen hoofdruimte is om na te denken over een tuin. Inwoners in aandachtswijken zijn vaak eerder geholpen met energiemaatregelen zoals goede dubbele beglazing en isolatie om zo hun maandelijkse kosten omlaag te brengen.  

Ik denk dat ecosociaal welzijnswerk overal nodig is waar de verstening groot is. Het gaat om het geven van voorlichting, bewustwording en ondersteunen als er een hulpvraag is omtrent klimaatadaptatie. Want ook in de beste wijken kan het zijn dat mensen geen handelingsperspectief hebben. Of het nu financieel, fysiek of facilitair is. Laten we ons vooral niet blindstaren op de wijken met de laagste inkomens. 

Groene olievlek 

De gevolgen van klimaatverandering raken iedereen, niet alleen mensen in een kwetsbare positie. Ik pleit daarom voor een benadering die minder doelgroep-gestuurd is. Willen we ons met elkaar voorbereiden op klimaatverandering en onze leefomgeving daarop aanpassen? Begin dan met de inwoners die ervoor open staan en laat het als een olievlek verspreiden.  

Het woord ‘eco’ zal niet iedereen aanspreken. Dat hoeft ook niet. Wel is het extra belangrijk om mensen goed te informeren en te enthousiasmeren, zodat steeds meer inwoners mee willen werken aan een klimaatbestendige leefomgeving. Om dat te doen heeft elke stad een opbouwwerker nodig met expertise op het gebied van zelfbeheer, groene tuinen. Een specialist die kennis wil opdoen over gedragsverandering ten aanzien van klimaatadaptatie.  

Ecosociaal buurtmaken 

Dit verhaal is onderdeel van de serie over ecosociaal buurtmaken. De leefomgeving in achterstandswijken is vaak minder groen (met gevolgen voor gezondheid en hittestress) en ligt vaker vlak bij een snelweg. Ecosociaal buurtmaken heeft als doel sociale rechtvaardigheid en een betere balans tussen mens en natuur. Hoe gaat dat in de praktijk?