Fieldlabs: leren met de buurt

In Amsterdam gebruiken ze daarvoor Fieldlabs. Buurtwijs correspondent Judith van Iddekinge interviewde Betty Ramaekers van de gemeente Amsterdam en Anna de Zeeuw, coördinator thema Sociale en Economische Participatie vanuit HvA, over hun ervaringen in Amsterdamse fieldlabs.

Gelijkwaardige deskundigen

‘In het stadsdeel Nieuw-West bijvoorbeeld zijn er veel brede straten, stoepen, blinde plinten en garages op de begane grond. De openbare ruimte is daardoor vaak leeg en anoniem. Niemand voelt zich verantwoordelijk.’, vertelt Anna de Zeeuw, voormalige coördinator fieldlab Nieuw-West vanuit lectoraat Management van Cultuurverandering bij de HvA. 

Ze vervolgt: ‘In Mijn Straat – een ontwerpmethode die in Nieuw West is ontwikkeld, maar inmiddels ook elders regelmatig wordt toegepast – bedenken bewoners oplossingen om zich hun straat weer toe te eigenen en elkaar makkelijker te ontmoeten. Geveltuintjes en gezamenlijke moestuinen zijn het resultaat. Belangrijkste les van Mijn Straat is, dat bewoners heel goed hun kennis van de buurt aan een ruimtelijke professional kunnen overbrengen, als ze als gelijkwaardige deskundige worden behandeld.’

Niemand de baas

Betty Ramaekers is betrokken bij de gemeentelijke leeromgeving genaamd De Amsterdamse School: 

‘Een fieldlab is letterlijk een laboratoriumsituatie in het veld. Tijdens een fieldlab staat het experimenterend leren centraal. Je zoekt samen naar integrale oplossingen voor grootstedelijke problemen, die op kleine schaal werken en een aanzwengelende werking hebben. Het is actieonderzoek, waarbij van te voren geen onderzoeksvragen of beleidsoplossingen zijn geformuleerd. Voor deze manier van werken zijn een lange adem en veel geduld nodig!’

Ze vervolgt: `Kern is samenwerking met allerlei partijen, verschillende disciplines en achtergronden. Vanaf de eerste dag trek je samen op, niemand is de baas. Oplossingen moeten vooral uit de buurt komen. Je zoekt naar oplossingen die geworteld zijn in de dagelijkse ervaringen ter plaatse.’

Mooie leeromgeving

Vervolgens vertelt Anna enthousiast over het project De Keukentafel: ‘In Nieuw-West en Zuidoost vertelden ouders dat ze zich onzeker voelen over de begeleiding van hun schoolgaande kinderen. Ook leerkrachten gaven aan dat veel kinderen buiten schooltijd niet of weinig worden gestimuleerd om te leren.

Het project De Keukentafel helpt ouders om een betere leeromgeving thuis voor hun kinderen te creëren. Studenten van de opleiding Pedagogiek ondersteunen vijftien weken lang een gezin. De gesprekken aan de keukentafel tussen kind, ouder en student vormen een mooie leeromgeving waar de thuis-leersituatie voor kinderen wordt verbeterd. De uitvoering is niet altijd makkelijk, vooral in gezinnen met taalachterstanden. Ondanks deze uitdagingen is De Keukentafel in Zuidoost bijvoorbeeld inmiddels uitgegroeid tot een reguliere interventie.’

Samen optrekken

Volgens Betty heeft de ambtenarij de neiging om maatschappelijke problemen meteen groots aan te pakken, sectoraal te werken en alles te monitoren. ‘Kleinschalige buurtinitiatieven sneeuwen hierdoor onder. Een fieldlab geeft de ruimte om de verkokering zowel bij de gemeente als de HvA los te laten, multidisciplinair te werken en maatschappelijke vraagstukken zichtbaar te maken. Het is fijn dat de gemeente samen met de HvA kan optrekken in dit leerproces.’

Winst voor de buurt

De Keukentafel en Mijn Straat kunnen toegepast worden in andere wijken, mits de aanpak kleinschalig blijft om aan te sluiten op de leefwereld van bewoners. Anna waarschuwt: ‘Een fieldlab is geen pleister op een wond, een opleidingsprogramma voor ambtenaren of een blauwdruk voor gebiedsontwikkeling. Fieldlabs zijn geïnitieerd om een brug te slaan tussen kennis en praktijk. Het is ‘learning by doing,’ je ontwikkelt een werkmethode die eventueel kan leiden tot oplossingen in andere gebieden.’

Je probeert direct wat terug te geven. Dat is soms best lastig, maar heel belangrijk. - Anna de Zeeuw

‘Wel hoop je dat wanneer het fieldlab weggaat, er een netwerk ontstaat van mensen die elkaar kunnen vinden. Het is namelijk niet alleen een groepje bewoners, maar als het goed is, is ook de wijkagent betrokken of iemand van de school of het wijkcentrum. Het zou niet in elkaar moeten storten als de actieonderzoekers zijn vertrokken. Dat is een groot verschil met een onderzoeker die langs komt. Buurtbewoners zeggen vaak tegen me: ‘Wat heb ik aan al die onderzoeken? Ik moet iedere keer mijn hele verhaal vertellen en er gebeurt niets.’ ‘Dat is het aardige van de actieonderzoeken en experimenten. Je gaat daadwerkelijk met bewoners aan de slag om iets te bereiken,’ vult Betty aan.

Anna: ‘We proberen elke bijeenkomst die we organiseren te bekijken wat we buurtbewoners kunnen bieden. Soms is het puur dat ze elkaar ontmoeten. Soms geven we workshops aan startende ondernemers. Je probeert direct wat terug te geven. Dat is soms best lastig, maar heel belangrijk.’

Bekijk hieronder de tussentijdse resultaten van fieldlabs in Nieuw-West:

Laboratorium Amsterdam

De rijke ervaring die gedurende vijf jaar is opgebouwd in de Amsterdamse fieldlabs, is samengebald in de inspirerende publicatie Laboratorium Amsterdam, werken, leren, reflecteren van de Hogeschool Amsterdam.