Sociale inclusie in de wijk

De term sociale inclusie is ondertussen behoorlijk ingeburgerd in het sociaal domein. Diverse professionele organisaties in de zorg- en welzijnssector noemen sociale inclusie in hun visie. En ook bij belangenbehartigingsorganisaties staat dit thema steeds vaker op de agenda. Maar wat verstaan we er precies onder? En over wie gaat het bij sociale inclusie? Hieronder verken ik deze vragen aan de hand van onderzoek naar sociale inclusie van mensen met een beperking in de wijk.

Definitie

Sociale inclusie heeft dus steeds vaker de aandacht van diverse partijen, maar het is de vraag in hoeverre we allemaal hetzelfde verstaan onder deze term. Een definitie die ik zelf bruikbaar vind, zowel in onderzoek als praktijk, is die van Anouk Bolsenbroek en Douwe van Houten (2010). Zij zien sociale inclusie als een doorlopend proces, waarbij enerzijds wordt uitgegaan van het bevorderen van participatie van individuen en anderzijds van het terugdringen van uitsluiting van mensen met een beperking. Sociale inclusie heeft dus niet alleen betrekking op degene die ondersteuning ontvangt, maar op iedere burger die deel uitmaakt van de samenleving. Van hen wordt namelijk gevraagd dat ze ruimte maken, zodat iedereen daadwerkelijk mee kan doen. Sociale inclusie is overigens bruikbaar voor alle groepen voor wie het niet vanzelfsprekend is om mee te doen.

Sociale inclusie heeft dus niet alleen betrekking op degene die ondersteuning ontvangt, maar op iedere burger die deel uitmaakt van de samenleving

Participatie in de wijk

Mensen met een beperking hebben verschillende sociale rollen in de wijk, zoals buurman of buurvrouw, incidenteel bezoeker, vaste deelnemer of vrijwilliger van activiteiten, mantelzorger of informeel maatje. De verschillende sociale rollen leveren sociale contacten op, waardoor het persoonlijke sociale netwerk vergroot wordt. Een aantal sociale rollen, zoals deelnemer of vrijwilliger bij activiteiten, hebben ook andere betekenissen. Ze dragen bijvoorbeeld bij aan ontspanning of inspraak in de eigen leefomgeving.

Rol van bewonersgroepen

Een deel van de sociale rollen kunnen vervuld worden in bewonersgroepen die actief zijn in de wijk, zoals eetgroepen, wandelgroepen of wijkraden. Deze bewonersgroepen zijn voorbeelden van gemeenschappen en deze vormen niet alleen een mogelijkheid voor participatie, maar dragen ook bij aan thuis voelen, of belonging, in een wijk. Ze dragen bij aan onderdeel zijn van de samenleving. Bovendien zijn sterke gemeenschappen van belang om diverse problemen aan te pakken, zoals eenzaamheid. Het is dus van belang om dit bovenindividuele niveau te erkennen en als wezenlijk onderdeel te zien om achterstanden te doorbreken.

Toegankelijkheid

Bewonersgroepen leveren een belangrijke bijdrage aan gemeenschapsvorming in een wijk. Maar niet alle bewonersgroepen zijn daadwerkelijk toegankelijk voor mensen met een beperking. De toegankelijkheid van bewonersgroepen wordt mede bepaald door de beeldvorming die de bewonersgroepen hebben ten aanzien van mensen met een beperking (zie afbeelding) en de rol die de bewonersgroep voor zichzelf ziet in de wijk.

Daarom is het van belang om te zorgen dat bewonersgroepen toegankelijk zijn voor alle burgers. Want sociale inclusie in de wijk heeft voor iedereen een andere betekenis, maar moet voor iedereen bereikbaar zijn.

Annica Brummel werkt als onderzoeker bij het Lectoraat Ethiek van Verbinding met Mensen met een Verstandelijke Beperking. Daarnaast werkt ze als onderzoeker bij Pluryn. Op beide plekken houdt ze zich bezig met de thema’s ‘sociale inclusie’ en ‘wijkgericht werken’. Dit artikel verscheen eerder op de website van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen.