Opbouwwerker verbindt off- en online wereld
‘Eén crisis en mensen weten elkaar te vinden. Waar heb je dan een opbouwwerker nog voor nodig?', vroeg oud-opbouwwerker Annica Brummel zich af en ging in gesprek met professionals over veranderingen in het buurtwerk.
Misschien zijn er meer opbouwwerkers die zich de afgelopen weken deze vraag stellen. Als oud-opbouwwerker ben ik benieuwd hoe ons werk is veranderd door de maatregelen rondom corona. Ik sprak hierover met Fenna Hendriks uit Nijmegen en Marianne te Bokkel uit Lingewaard.
Overschot aan hulp
In zowel de gemeente Lingewaard als Nijmegen zijn vanuit het welzijnswerk hulplijnen opgezet waar bewoners met allerlei soorten vragen terecht kunnen. Ook hulp voor anderen kan hier
gemeld worden, zoals boodschappen doen, de hond uitlaten of een praatje maken. Hoewel de uitwerking van de hulplijn in beide gemeenten van elkaar verschilt, zijn er ook overeenkomsten.
Er is sprake van een overschot aan aanbod, terwijl de vraag achter blijft. En de hulplijnen worden mede mogelijk gemaakt door de inzet vanuit verschillende hoeken, van studenten tot
kinderwerkers. Iedereen is bereid om zich in te zetten voor de gevolgen van corona, net als in de ziekenhuizen.
Een fantastische basis
Ondertussen krijgen de bestaande activiteiten waar mogelijk een andere invulling. In
Lingewaard eten normaalgesproken elke week ruim 120 buurtbewoners in verschillende
eetcafés in hun buurt. Deze deelnemers worden nu wekelijks gebeld door vrijwilligers van SWL en door vrijwilligers die hun hulp hadden aangeboden via de nieuwe hulplijn.
Structuren waar je al eerder in hebt geïnvesteerd, dat werkt heel goed
Een kok - de engel van Lingewaard met een hart van goud - kookt één keer per week een
maaltijd voor ongeveer 50 deelnemers. Deze maaltijden worden thuis bezorgd door wederom verschillende vrijwilligers. ‘De basis die we hebben, is fantastisch. Structuren waar je al eerder in hebt geïnvesteerd, dat werkt heel goed', aldus Marianne van SWL uit Lingewaard. ‘En tegelijk is het van belang om ook vrijwilligers niet uit het oog te verliezen. Veel van hen missen hun vrijwilligerswerk en willen graag wat doen.’
Straathoekwerk via de intercom
Op ongelofelijk veel plekken wordt hulp aangeboden, van websites tot facebook en app-groepen. Dat we graag iets voor een ander willen doen, is ook zichtbaar bij de hulplijnen. Maar de vraag ophalen bij mensen die het echt nodig hebben, is volgens Fenna van Bindkracht 10 toch wat ingewikkelder. Er zijn nog steeds veel mensen die niet bereikt worden. Voor
mensen in de meest kwetsbare omstandigheden is het niet vanzelfsprekend dat ze aansluiting vinden bij de hulplijnen of facebookgroepen.
In Nijmegen zoeken ze daarom naar andere manieren om mensen te bereiken. Zoals intercom bellen. De opbouwwerkers, wijkmeesters en buurtsportcoaches gebruiken de intercom bij de flats om even een praatje te maken en te kijken hoe het gaat. Maar ook via verschillende activiteiten, zoals balkon bingo, zoeken ze contactmomenten om een gesprekje aan te gaan. Offline vragen ophalen die misschien ook prima kunnen worden opgepakt via online platforms, met de opbouwwerker als verbinder tussen de off- en online wereld.
Welzijnsperspectief
De nadruk lijkt nu nog veel te liggen op het verbinden van hulp en aanbod. Maar hoe onderscheidt de opbouwwerker zich dan van de hulpverlener? Opbouwwerkers zoeken contact met mensen om wie ze zich zorgen maken, mensen die ze al kenden. Ze verwijzen deze mensen door als dat nodig is, maar kijken ook naar andere oplossingen.
Zo hebben opbouwwerkers in Nijmegen twee mensen aan elkaar verbonden die ze kenden via Welzijn op Recept. Dat klinkt makkelijk, maar is soms best ingewikkeld. Mensen willen graag hun verhaal kwijt, maar dat vraagt een ontvanger die goed kan luisteren. Daarmee onderscheidt een dergelijke match zich van gangbare telefooncirkels. Het opbouwwerk maakt het verschil door aansluiting te vinden vanuit het welzijnsperspectief. Op kleine schaal bouw je aan sociale steunstructuren waarbij je verder kijkt dan alleen praktische hulp. Sociale contacten op zichzelf zijn eveneens van waarde.
Nieuwe uitdagingen
Het is soms best zoeken voor het welzijnswerk volgens Fenna. ‘Collectief werken is nu lastiger. We zitten in één keer in een omgekeerde situatie, van collectief naar individueel. En daarin doen we wat nodig is. Op termijn is het collectieve weer meer van belang.’ Hoe kun je de
betrokkenheid bij mede-buurtbewoners ook op de lange termijn vast houden, bijvoorbeeld.
Een goede reflectie op de wat langere termijn levert inzichten op voor het versterken van de sociale basis
We zitten nu nog maar relatief kort in deze situatie en daarom is het lastig om naar de grotere verbanden te kijken. Welke verschillen zien we bijvoorbeeld tussen buurten? Welke mechanismen hebben de sociale basis in een buurt versterkt of juist ondermijnd? Welke ongelijkheden maakt deze crisis zichtbaar? Een goede reflectie op de wat langere termijn, levert inzichten op voor het versterken van de sociale basis.
De opbouwwerker overbodig?
De voorbeelden uit Nijmegen en Lingewaard laten zien dat het welzijnswerk snel kan schakelen om ook nu een waardevolle bijdrage te leveren aan de samenleving. Bewoners doen ontzettend veel voor elkaar, maar het is ook van belang om na te denken wie nu niet bereikt worden en wat dit op de lange termijn betekent. In de vluchtelingencrisis zagen we ook dat er veel spontane initiatieven ontstonden, maar na verloop van tijd sterft een groot deel van deze inzet toch een zachte dood.
Hoe maak je de betrokkenheid bij elkaar duurzaam? Een crisis zoals deze laat ons vooral zien waar veerkracht, maar ook kwetsbaarheid zit als het gaat om de sociale kwaliteit van de buurt. Als verbinder in het samenspel tussen bewoners, vrijwilligers en professionals blijft de opbouwwerker dus ook nu en na de crisis belangrijk.
