Samenspel begint met vertrouwen

Saskia de Vin, community builder en stadssocioloog, is sinds eind 2020 actief in de wijk Moerwijk, Den Haag. Ze werkt daar met het drievoudige doel: om ‘onzichtbare bewoners zichtbaar te maken, de kloof te dichten tussen bewoners en instituties en de sociale cohesie te versterken’. Een opdracht die ze soms wat oprekt.

Waar begin je?

Kenmerkend in het werk van Saskia is dat ze begint bij de bewoners, lokale initiatieven aanspoort en ondersteunt en een goede samenwerking centraal stelt: tussen verschillende initiatieven en tussen bewoners en instanties. Zoals de gemeente en professionals. Want, zo stelt Saskia, ‘natuurlijk heb ik daar wel een visie op, hoe je in zo’n wijk als Moerwijk aan de slag kan, maar dat moet je samen bedenken en ontwikkelen’.

Samenwerken is veel oefenen

Saskia’s aanpak gaat altijd ‘over een andere manier van samenwerken’ op allerlei thema’s in de wijk. Dat varieert van ‘een speeltuin die helemaal opnieuw ontwikkeld moet worden, tot aan een doorbraakplan waarvan ik eigenlijk vind dat we dat echt vanaf de start samen moeten doen met bewoners… Tot aan de ontwikkeling van een gezondheidscentrum of een slooppand en het verduurzamen van de buurtkamer.’

Hoe doe je dat nou met elkaar? Het is een kwestie van ‘heel veel oefenen’ en steeds met elkaar in gesprek blijven: ‘uitleggen waarom het nou wel belangrijk is om het toch anders te gaan doen. En ja, dat het misschien van tevoren niet helemaal helder is waar we uiteindelijk op uit gaan komen, maar dat het wel belangrijk is om dat proces samen te doorlopen’.

Anders kijken naar Moerwijk

Moerwijk is lang bestempeld als probleemwijk en behoort tot een van de armste buurten van het land. Toch is Moerwijk veel meer dan dat en kenmerkt het zich óók door een sterk informeel netwerk, de vele bewoner- en buurtinitiatieven die er al waren maar die de afgelopen jaren meer, groter en zichtbaarder zijn geworden. Eerder waren er weinig sociale voorzieningen, maar in de afgelopen paar jaar kwamen er buurtkamers, een bibliotheek, twee jongerenlocaties, verschillende dagbestedingsprojecten en nog veel meer bij.

De energie groter maken

Het bereiken en betrekken van bewoners gaat Saskia goed af. Ze stelt zich daarbij open en betrokken op: ‘dat ik eigenlijk last heb van dezelfde dingen als waar zij ook last van hebben geeft erkenning. Maar ik kom niet vertellen hoe ze het moeten doen, dat scheelt. Ik kijk waar de energie zit en wat ervoor nodig is om die energie groter te maken. Dat betekent dat je in het begin vooral veel geeft’. Dat geven komt tot uiting in de sterke lobby die Saskia gevoerd heeft voor meer ontmoetingsplekken en (financiële) ondersteuning van bewonersinitiatieven in de wijk.

Creatieve aanzwengelaar

Als voorbeeld gaat ze in op het initiatief Moerwijk Moeders: ‘Dan kom ik een moeder tegen die eigenlijk heel graag vrouwen wil empoweren en iets wilt organiseren, maar dat is allemaal moeilijk met subsidie. Dan zeg ik, ‘ga het gewoon doen, dan betaal ik het eten. Ik kom er ook bij zitten en we kijken samen waar het naartoe groeit’. Dit initiatief bleek aan te sluiten bij een behoefte in de wijk, het liep zo goed dat de initiatiefneemster er haar werk van wilde maken. Maar dan moest ze wel betaald worden. Saskia is toen op zoek gegaan naar allerlei partijen die hiermee ook hun opgave zouden kunnen vervullen. 'Ik nodig ze allemaal uit om te laten zien wat voor een fantastisch initiatief het is, zo ben ik een creatieve aanzwengelaar’.

Betaald krijgen geeft vertrouwen

Sinds Saskia deze rol vervult merkt ze dat er heel veel bewonersinitiatieven zijn gestart en dat er nu ook bewoners zijn die daarvoor betaald krijgen. ‘Je ziet dat het veel vertrouwen geeft, ook naar hun achterban’. Volgens Saskia geeft het bewoners het gevoel dat er naar hen geluisterd wordt, dat ze belangrijk zijn en dat de gemeente in hen wil investeren. Dat groeiende vertrouwen is essentieel en breidt zich steeds verder uit: ‘Hoe meer vertrouwen, hoe meer beweging, hoe meer mensen meedoen, hoe meer vertrouwen…’.

Van ‘afgehaakt’ naar co-creatie

Saskia zet samenwerking en samenspel centraal in een aanpak die ze ‘Van ik naar wij – van “afgehaakt” naar co-creatie’ noemt. Het vormen van coalities is daarbij een belangrijk onderdeel. De groep Bondgenoten is daar een prominent voorbeeld van, waarin ‘iedereen die actief is of zich betrokken voelt bij de buurt’ welkom is. De bondgenoten coalitie bestaat nu uit 80 leden van diverse organisaties, zowel formeel als informeel. Samen hebben zij het Moerwijk manifest bedacht als de gezamenlijke richting waar ze naartoe willen.’

Vraag ook: ‘Hoe participeert de ambtenaar met de bewoner?’

Om echte duurzame verandering te realiseren zijn coalities en een goed samenspel tussen de verschillende betrokkenen essentieel.

‘Ik moet niet alleen de bewoners beter in positie zetten, maar ook de ambtenaren en de andere professionals. We moeten ook met elkaar dat proces doorlopen: Wat is nou eigenlijk participatie? Niet bewonersparticipatie, maar participatie voor iedereen. Hoe participeert de ambtenaar met de bewoner? Hoe participeert de professional met de bewoner en hoe kan je de bewoner op allerlei verschillende niveaus en thema's gelijkwaardig mee laten denken?’

Gewoon dingen proberen

Haar betrokkenheid als community builder gaat verder dan het luisteren naar en ondersteunen van bewoners: ‘je kunt niet alleen maar met bewoners bezig zijn en zorgen dat zij een project goed kunnen doen. Het gaat om investeren in dat samenspel. Dat is mijn belangrijkste uitdaging’.

Daarom nodigt Saskia vaak ambtenaren uit voor activiteiten in de wijk ‘en als ik door hen ergens voor gevraagd word kom ik ook’. Deze wisselwerking en samenwerking helpt bij het vormen van beleid: ‘Het is met elkaar uitzoeken hoe we beleid het beste kunnen laten aansluiten op de wijk’. Daarbij gaat het niet (alleen) over het vinden van oplossingen voor gesignaleerde problemen, maar ook over het gewoon dingen gaan proberen. En uitzoeken welke inzet daarbij nodig is.

Betrouwbaar zijn

Saskia laat in haar werk zien dat ze zich identificeert met de bewoners van Moerwijk én met de overheid. Ze grijpt alle kansen die ze ziet om het in Moerwijk anders te doen. Voor Saskia is community building in Moerwijk veel meer dan alleen maar werk.

‘Mijn drive is dat ik echt geloof dat we anders met elkaar om moeten gaan. Dat iedereen op een gelijkwaardige manier mee moet kunnen doen, inclusief de bewoners die we 'kwetsbaar' noemen. En dat we daar op de juiste manier faciliterend en ondersteunend in moeten zijn. We zijn namelijk als overheid niet altijd even betrouwbaar en ondersteunend geweest als het gaat om samenwerken. Daarom begint het bij ons, wij moeten het goede voorbeeld geven en laten zien dat we betrouwbaar zijn’.

Karijn van den Berg sprak met Saskia de Vin over haar werk in het kader van De terugkeer van Samenlevingsopbouw. Een serie van verhalen waarin duidelijk wordt hoe mensen vanuit verschillende posities werken aan samenlevingsopbouw.