‘Experimenteren zit in het DNA van onze stad’

Ruim vier jaar geleden kregen Idee-alisten Loïs de Jong en Jesse de Doelder, aanjagers van de broedplaats WIJ West, de sleutels van een leeg pand in de wijk Tilburg West. Het zou een plek moeten worden van de wijk. Maar hoe begin je? 

Om een beeld te krijgen van de wijk en de bewoners gingen ze in gesprek met de mensen in de buurt. Zo kregen ze een goed beeld van de wensen die buurtbewoners hadden voor het gebouw. Dat vertaalden ze naar de ontwikkeling van de broedplaats. ‘Wat betekenen de verhalen van bewoners voor hoe het hier moet heten, hoe het eruit moet zien en wat hier moet plaatsvinden?’, vertelt Jesse. ‘Het gaat niet om ons, het gaat om de wijk en de mensen.’  

WIJ West maakt op een creatieve manier contact. Bijvoorbeeld met muziek en een vraag verstopt in een pannenkoek, georganiseerd samen met Contour de Twern. 

Het eerste project wat ze startten was het inrichten van de tuin van WIJ West, samen met bewoners. ‘Er was hier een binnenplaats met alleen tegels en het omvormen daarvan naar een wijktuin was een mooie eerste zet om de interactie met bewoners te kickstarten. We gingen met bewoners in gesprek: welke ingrediënten zouden jullie graag willen? Daar hebben we een designer twee tuinontwerpen van laten maken en daar kon iedereen op stemmen’ legt Loïs uit. Sinds toen zijn er een flink aantal toffe projecten voorbij gekomen. We werken heel fijn samen met een groot aantal partners in de wijk. Dat moet ook want zonder hen zou het ons allemaal niet lukken. Andersom merken we ook dat onze rol als ‘katalysator’ aanvullend werkt voor partners en gewaardeerd wordt.

Helpen dromen te realiseren 

Inmiddels is WIJ West uitgegroeid tot een verzamelplek voor allerlei initiatieven en activiteiten. Loïs en Jesse zijn de trotse faciliteerders. Als je naar de tuin loopt kom je langs verschillende projecten van bewoners, van WIJ West en van partners. Bijvoorbeeld een kapsalon, een textielatelier, een ruilwinkel, een fietsenmaker, een kleine lunchroom met een kooklokaal. Het pand heeft ook meerdere flexibele ruimtes waar een divers programma wordt aangeboden om bewoners te ondersteunen bij het vergroten van hun veerkracht. De thema’s gaan workshops rondom mentale gezondheid tot hulp bij het vinden van werk of het opzetten van een eigen bedrijf. Jesse geeft als voorbeeld: een aantal bewoners zeiden: “onze droom is om te knippen, maar het lukt niet, we komen nergens aan de bak.” Je helpt dan natuurlijk om dat te realiseren. We hebben samen met hen de KNAPsalon opgezet.’  

Doordat het voor de bewoners steeds tastbaarder wordt wat de mogelijkheden zijn bij WIJ West durven ze ook meer initiatieven te ontwikkelen, legt Loïs uit. ‘We hebben nu dus dit terras, de horeca is gefikst en we hebben bijvoorbeeld marktkraampjes. Dus mensen weten dat een evenement hier prima geregeld kan worden. We zetten onder meer kleine evenementen bewust in als ‘snelkookpannetjes’ om onder een lichte druk samen te werken, waaruit dan nieuwe verbindingen ontstaan wat bijdraagt aan het vergroten van sociaal kapitaal en nieuwe kansen biedt voor de wijk.’ 

Een dynamisch centrum 

Wij West is het dynamische centrum van de wijk voor alle bewoners. Dat maakt ook dat iedere dag weer anders verloopt. Zo zijn er elke dag spontane situaties die improvisatie vragen: bewoners die in gesprek willen, sleutels die kwijt zijn of er blijkt een waterleiding gesprongen. Terwijl ondertussen de geplande activiteiten doorgaan, zo vertelt Jesse ‘dan bedenken we ineens: oh shit, vanavond komt er nog een partij barbecueën en hoe zat dat ook alweer’. Loïs vat het samen als ‘je moet gewoon heel veel ballen in de lucht kunnen houden een daar de lol van inzien’. 

Groei staat centraal 

Loïs en Jesse willen bewoners stimuleren nét buiten hun comfortzone te stappen zodat zij zelf en de wijk kunnen groeien. Daarbij proberen ze verschillende vraagstukken en belangen in de wijk aan elkaar te verbinden. ‘We zagen dat veel kinderen op de basisschool naar school gaan zonder eten. Toen zijn we soep gaan serveren en dat hebben we gecombineerd met een programma voor moeders met taalachterstanden. Zij maken die soep, krijgen Nederlandse les en doen werkervaring op. Dan dient het meerdere belangen’ vertelt Jesse. ‘Je kunt mensen een vis geven of een hengel. Wij doen het eigenlijk allebei. En we geven ook wel meer dan alleen een hengel’ vult Loïs aan. 

De ziel van West 

WIJ West is ook belangrijk voor ontmoeting en verbinding tussen verschillende groepen. Loïs en Jesse willen daarmee het sociaal kapitaal van de wijk vergroten. ‘Ontzettend veel verbindingen leggen is daarin heel belangrijk. Dat veel mensen elkaar kennen en elkaar iets gunnen. Dat proberen we te doen door gedeelde ervaringen te creëren’ zegt Loïs. ‘We willen een platform zijn voor bewoners die een positief geluid willen brengen. Om te laten zien wat de ziel van West is.’ Zo kregen ze eind april een vraag binnen om iets voor de Ramadan te faciliteren. ‘Toen werd het: de Koningsdag Ramadanmarkt. We vieren op allerlei aspecten, voor verschillende culturen. En wat ons bindt is dat we hier samen zijn’ vertelt Loïs. 

Idealisme en een bureaucratische stoelendans 

Wat helpt bij het succes van WIJ West is dat er vanuit de gemeente ruimte is om te experimenteren. ‘Dat zit ook wel in het DNA van de stad’ legt Jesse uit. De gemeente zet stappen naar meer wijkgericht werken en het lokaal benaderen van vraagstukken. ‘Daar zit bij de gemeente ook een stuk idealisme achter. Maar zij zitten in die bureaucratische stoelendans, daar moet je bewondering voor hebben. Daardoor kunnen wij dit wel doen. En zij kunnen zich verantwoorden bij de gratie dat wij slagen. Ik denk dat het een hele goede tandem is’ legt Loïs uit. ‘We vinden elkaar op een gedeelde ambitie en het besef dat we elkaar daarvoor nodig hebben’ vult Jesse aan. 

De vertrouwensrelatie die ze met de gemeente hebben opgebouwd op basis van eerdere ervaringen is cruciaal voor de steun die ze krijgen. Niet alleen in financiële zin, maar voor de gehele samenwerking. ‘We zien ook dat we vaak snel reactie krijgen als we een vraag stellen of iets nodig hebben’ vertelt Jesse. Deze basis van vertrouwen komt voort uit hun eerdere betrokkenheid bij diverse educatieve en sociale initiatieven. ‘Op een gegeven moment heb je zo’n positie. Dan associëren mensen jou met maatschappelijke projecten.’  

‘We zijn allemaal voor negentig procent gelijk’

Een neutrale plek in de wijk 

‘We zijn die neutrale plek in de wijk. We hebben geen geschiedenis. Dus we kunnen dat samen gaan schrijven’ legt Jesse uit. Dat vraagt om het steeds weer uitnodigen van bewoners tot interactie. Ook richten ze zich daarbij op mensen die nieuw in de wijk zijn. ‘Die moeten zich hier ook welkom gaan voelen’ zegt Jesse. Uiteindelijk hopen Jesse en Loïs dat bewoners zelf aan de nieuwe buren over WIJ West vertellen. ‘Het gebeurt steeds meer dat mensen het erover hebben op het schoolplein. Maar we zijn er nog niet.’  

Verschillen niet problematiseren 

Het bewaken van WIJ West als een neutrale plek betekent ook dat sommige vragen van bewoners moeten worden afgewezen. ‘We willen bewust niet één religie of politieke beweging hier heel expliciet een plek geven bijvoorbeeld. Dit is een plek voor iedereen. De activiteiten mogen wel aan cultuur raken, maar het moet niet gaan om overtuigen’ legt Jesse uit. En soms zijn er grensgevallen. ‘Dan hangt het ervan af hoe veel tijd we hebben om het in goede banen te leiden of dat het in de daluren kan’ vertelt Loïs. Voorop staat om de verschillen tussen groepen vooral niet te problematiseren. ‘Eigenlijk zijn we allemaal voor negentig procent gelijk. Dus laten we ons daarop focussen en ons vanuit daar verbinden.’