Operahuis als ontmoetingsplek voor de buurt

Verbinding tussen welzijn en cultuur is niet altijd eenvoudig te leggen. Buurtopera Malpertuis - een coproductie van buurtbewoners, cultuurprofessionals en opbouwwerkers in Maastricht - laat zien dat die samenwerking juist een krachtig middel is om de leefbaarheid in de wijk te vergroten. In wijk Malpertius zijn cultuur en welzijn niet meer los van elkaar te zien.

De opera vertolkt de verhalen van Malpertius. Deze worden afgewisseld door de persoonlijke anekdotes van grote en kleine buurtbewoners en muziek die verzorgd wordt door operazangers, jonge musici van Conservatorium Maastricht en Orkest Morgenstond. Een bijzondere coproductie tussen ervaren musici en nieuwsgierige - en soms getalenteerde - buurtbewoners.

‘Er is altijd een plek om trots op jezelf te zijn en plezier te hebben’

Onder begeleiding van opbouwwerkers van welzijnsorganisatie Trajekt hebben buurtbewoners op verschillende manieren hun persoonlijke ervaringen en verhalen gedeeld. Die zijn vervolgens verwerkt in de opera. 'Mensen voelen zich vaak achtergesteld, zo ook de inwoners uit Malpertuis. Met de Buurtopera staan we meer met elkaar in verbinding. Mensen voelen dat ze ertoe doen. Ze voelen zich serieus genomen. Dat is belangrijk', vertelt betrokken opbouwwerker Manon Pachen van Trajekt.

Nieuwe vriendschappen

Dat zie en hoor je. 'Ik woon aan de overkant van Opera Zuid,’ zegt buurtbewoner Dirk. ‘Ik vroeg mij altijd al af wat zich daarbinnen afspeelde. Ik had geen idee wat opera was. Nu ken ik iedereen daar en kom ik zomaar even langs.’ Ook uit de evaluatie van het wijkproject blijkt dat het overgrote deel van de deelnemers nieuwe sociale contacten heeft opgedaan. Sommigen zijn zelfs nieuwe vriendschappen aangegaan.

Maar, meedoen aan zo’n productie doet meer met een mens. De bewoonster Thea, die de opera opent met een monoloog, zegt: 'Het heeft mij persoonlijk weer laten zien dat welke problemen ook op je pad komen, er altijd een plek is om trots op jezelf te zijn en plezier te hebben.’ Ook Lotte Lindelauff, productieleider van Opera Zuid, merkt dat het zelfvertrouwen van de deelnemers met de dag toeneemt.

Ook de professionals doen bijzondere ontdekkingen. Deze productie heeft opbouwwerkster Manon laten zien dat je met kunst ook sociale doelstellingen kunt behalen. Opera Zuid is zo ontpopt van een gesloten plek, naar een plek waar iedereen nu even binnen komt wandelen.

De kracht van het non-verbale

Een belangrijke succesfactor van Buurtopera Malpertuis is de intensieve samenwerking tussen welzijn (Stichting Trajekt) en cultuur (Opera Zuid). Trajekt speelt bij de werving van buurtbewoners een belangrijke rol. Voor buurtbewoner Pieter is die betrokkenheid van het welzijnsorganisatie cruciaal geweest. 'Je loopt even door de wijk en wie staat daar met een glimlach en een praatje? Manon. Ze heeft ons bij de haren bij het begin van de Buurtopera gesleept', zegt Pieter lachend. 

Manon steekt niet graag de hand in eigen boezem, maar beaamt wel haar rol. 'Doordat mensen je kennen komen ze ook naar die workshops en stappen ze even binnen om te kijken wat het is. Daar komt bij dat cultuur maken op een laagdrempelige manier, inwoners stimuleert om ook makkelijker hulpvragen te stellen. Dan is het goed dat Stichting Trajekt erbij is om zo de vragen op te pikken en er iets mee te doen.’

‘Via kunst kom je op een andere manier met mensen in contact. Met muziek en dans gaat dat ook non-verbaal. Daarmee kom je op een andere, niet cognitieve laag en dat kan verdiepend werken’, geeft Saskia van Grinsven van Movisie aan. ‘Met goede ervaringen kun je de verbinding tussen sociaal en cultuur niet meer los van elkaar zien. Dat laat Buurtopera Malpertuis wel zien’, vindt ook de Maastrichtse wethouder cultuur, Frans Bastiaens.

Iedereen zijn kwaliteit

Buurtbewoners hebben door de Buurtopera veel met en van elkaar geleerd, en nieuwe talenten ontdekt. Ze durven nu op te treden, voor grote groepen te koken, ze kunnen kostuums maken en verhalen omzetten in liederen. ‘Het mooie is dat iedereen bij de Buurtopera iets kan doen’, vertelt productieleider Lotte. ‘Mensen kunnen meespelen, maar er wordt bijvoorbeeld ook samen gegeten. De keuken was echt het domein van een aantal vrouwen.' De kwaliteiten van iedereen worden zo gezien en iedereen kan iets doen wat hij of zij leuk vindt.

Improviseren is ook een belangrijk aspect. 'Professionals hebben nog wel eens de neiging om een proces vast te leggen in voorbedachte opdrachten. Wanneer buurtbewoners de vrijheid krijgen om te doen en te zeggen wat ze willen, ontstaan de mooiste dingen. Zo hebben twee meisjes uiteindelijk een rap gemaakt over hoe het is om als Marokkaanse op te groeien in Maastricht. Als je dat hoort dan komt voor mij alles samen', zegt opbouwwerker Manon vol trots.

Dit artikel is een verkorte versie van het artikel dat op movisie.nl verscheen. Lees hier het volledige artikel.