Cultuursensitiviteit: van ontkenning naar wederzijdse integratie

Het merendeel van de sociaal werkers in wijkteams vindt het lastig om bewoners met een migratieachtergrond te bereiken. Terwijl wijkteams juist zijn opgezet om de drempel naar hulp te verlagen, en om in samenwerking met bewoners informele buurtnetwerken te versterken. Juist daarom helpt het als sociale professionals goed kunnen communiceren met alle buurtbewoners en weten hoe ze kunnen omgaan met culturele verschillen.

Tijd om te werken aan cultuursensitiviteit in de buurt

Jamila Achahchah (Movisie, KIS) leert wijkteams cultuursensitief te werken. In de toolguide  Blijvende aandacht voor diversiteit in jouw wijk verzamelde ze aanknopingspunten en instrumenten om als wijkteam diversiteitsproof te worden.

Deze vorm van inclusief (samen)werken is niet alleen een aandachtspunt voor wijkteamwerkers. Ook andere mensen die actief zijn in de buurt kunnen met de toolguide aan de slag. Met behulp van de toolguide worden bewoners met een andere etnische achtergrond beter bereikt, is het mogelijk om beter met hen te communiceren en al doende ontstaat vanzelf een inclusieve buurt. Alvast drie punten om mee te beginnen:

Drie tips om mee te beginnen:

1. Verwar je motivatie niet met daadwerkelijk cultuursensitief optreden

Wees je bewust van je eigen ambities en de grenzen daarvan (de checklist in de toolguide helpt daarbij). De intentie om flexibel om te gaan met bewoners met een migratieachtergrond is niet hetzelfde als daadwerkelijk cultuursensitief optreden. Het risico bestaat dat een sociale professional vanwege zijn goede bedoelingen minder kritisch naar zichzelf en zijn eigen handelen kijkt.

2. Bespreek je eigen aanpak met andere buurtmakers

Durf onderling kritische vragen te stellen over het werken met bewoners met een andere etnische achtergrond. Vragen over hoe collega’s omgaan met situaties waar culturele diversiteit een rol lijkt te spelen, maar ook vragen over waaróm dan voor een bepaalde aanpak gekozen is. Bovendien is het sowieso goed om tijd en ruimte in te plannen voor het onderling delen van kennis en ervaring.

3. Vermijdt tunnelvisie op cultureel-etnische achtergrond

Je kunt de plank behoorlijk misslaan wanneer je bewoners met een migratieachtergrond als één groep benadert en hen alleen bekijkt door de bril van hun cultureel-etnische achtergrond. Er zijn allerlei factoren en omstandigheden die een rol spelen in wie iemand is en hoe diegene met bepaalde zaken omgaat. Mensen verschillen van elkaar, ook op grond van opleiding, sekse, leeftijd, sociaaleconomische status, seksuele voorkeur, etc.

Cultuursensitiviteit is een proces: van ontkenning naar wederzijdse integratie

De toolguide bevat ook instrumenten. Onder andere het Reflectormodel dat helpt om het eigen referentiekader los te laten om zo de ander echt in de gelegenheid te stellen om mee te doen. Het is gebaseerd op het werk van de Amerikaanse antropologen Janet M. Bennett en Milton J. Bennett. Volgens hen is cultuursensitiviteit een dynamisch proces dat in fases verloopt. Dit gaat van: 1) ontkenning via 2) weerstand en 3) minimaliseren; 4) tot aanvaarding en 5) aanpassing; en uiteindelijk 6) naar wederzijdse integratie. Door het toepassen van deze tool kun je ervaren hoe cultuur ons denken, voelen en handelen bepaalt. Zo leer je hoe je kunt werken aan inlevingsvermogen, reflecterend vermogen en een open en zelfverzekerde houding.

Een flyer in drie verschillende talen laten drukken is bijvoorbeeld niet genoeg om alle bewoners te bereiken. Jamila Achahchah adviseert om eerst een goede wijkanalyse te maken. Zo kom je erachter welke migrantenorganisaties er actief zijn in jouw wijk en wat die doen. Niet alleen om hen te betrekken als (professionele) partner, maar ook om erachter te komen via welke informele ontmoetingsplekken het mogelijk is om bewoners met een andere achtergrond te bereiken. Ook adviseert Achahchah om niet steeds dezelfde mensen te benaderen, maar te investeren in verschillende contacten zodat er op termijn een duurzaam en inclusief netwerk ontstaat.