Organisatiekracht van bewoners

In Voorburg leefde bij mevrouw Van Kesteren het idee om initiatieven in haar wijk samen te brengen. Met als doel: door samen te werken de wijk sociaal versterken, arbeidsplaatsen creëren en ondersteuning geven aan mensen die dat nodig hadden. Men zou dan werken en plezierig samenzijn kunnen combineren. Idealiter in een eigen gebouw met werkplaats. Een ambitieus plan. Maar waar begin je dan?

Meer dan geld

Wij ontmoetten haar toen zij op zoek was naar manieren om zeggenschap in haar wijk te vergroten. In samenwerking met haar, andere buurtgenoten en de gemeente, is toen een Buurttender uitgevoerd. Zo kon publiek geld door bewoners worden besteed en kregen zij meer zeggenschap: een jaar lang sport- en speldagen in het park op hun manier.

Maar geld alleen gaf niet de gewenste invloed. Daarom zorgden de bewoners ervoor dat zij een prominente rol kregen in de organisatie van de sportdagen. Mevrouw Van Kesteren was nauw betrokken bij die organisatie en zag kans om samen met de betrokken buurtgenoten niet vanuit een geplande organisatievorm maar vanuit de praktijk van de sportdagen, mensen bij elkaar te brengen. Onder de naam Fenomeen Bovenveen, zijn zij inmiddels een vaste waarde in de wijk als het gaat om participatie in de openbare ruimte.

Waarheen?

Fenomeen is nu een stichting in oprichting. Er wordt, waar nodig, samengewerkt met het bedrijfsleven, de gemeente en er komt financiële ondersteuning omdát er al maatschappelijke meerwaarde wordt geleverd. Voor de betrokken bewoners en vooral voor mevrouw Van Kesteren, blijkt voorlopig niet het doel maar de weg er naartoe ongelooflijk zinvol: op die weg ontmoeten mensen elkaar, vinden zij manieren om de wijk te versterken en met hun initiatieven de openbare ruimte te beïnvloeden.

Geweldig idee, maar…

Fenomeen illustreert de ontwikkeling van een initiatief. Veel initiatieven beginnen met een visie, meer dan een doel. Deze twee worden regelmatig door elkaar gehaald. Een visie is breed en idealistisch; een doel is concreet en wordt behaald met een uitvoerbaar plan. Wanneer initiatiefnemers zich te veel richten op de visie zonder er doelstellingen aan te verbinden, kan het initiatief verzanden. Er gebeurt te weinig concreets en er ontstaat frustratie.

Ook gebrek aan de juiste kennis, vaardigheden en tijd leidt soms tot frustratie. Er wordt wel samengewerkt met mensen die de visie onderschrijven maar dat betekent nog niet dat die mensen ook op uitvoeringsniveau de beste mensen zijn.

Businessmodel

Beginnende en groeiende buurtinitiatieven zijn gebaat bij een soort businessmodel. Want waarom zou je niet op dezelfde manier werken als een startend bedrijf? Ook als winst maken geen onderdeel is van de visie, is het toch aan te raden om het volgende te doen:

• schrijf korte- en lange-termijn doelen op,
• verdeel taken en verantwoordelijkheden,
• maak prognoses van inkomsten en uitgaven,
• schrijf communicatieplannen.

Illustratie: Jenny Lindhout

Wil je bijvoorbeeld alle ‘groene’ buurtactiviteiten onder één paraplu brengen voor betere samenwerking? Zorg dan eerst voor een overzicht van die activiteiten. Wil je events organiseren om tuinieren te stimuleren? Ga eerst na wie daaraan behoefte heeft. Wil je buiten een sportdag organiseren voor de hele buurt? Dan moet er wel publiciteit komen.

Klinkt dit logisch? Jazeker. Met ons traject Sterk Initiatief helpen we initiatiefnemers om zich goed te organiseren op basis van doelstellingen die passen bij hun visie. Daardoor weten we dat het moeilijk is om het initiatief in kleine stukjes te verdelen als je je op veel fronten vrijwillig inzet voor het initiatief.

Lean, agile en integraal

Het mooie van veel buurtinitiatieven is dat zij op natuurlijke wijze werken volgens de concepten ‘lean’ en ‘agile’. Concepten die bij grote bedrijven en organisaties zijn ingevoerd om een al te rigide organisatiestructuur tegen te gaan. Buurtinitiatieven zijn namelijk al erg flexibel, werken niet in afdelingen met afgekaderde verantwoordelijkheden en zijn erg klantgericht (bijvoorbeeld omdat zij zelf de klant zijn, zoals bij een moestuin).

Ook hebben zij een voorsprong op wat gemeentes met veel moeite proberen te doen: integraal werken. Initiatieven in de openbare ruimte hebben meestal al een fysieke en een sociale kant. Zoals groente verbouwen én mensen ontmoeten, plantsoen schoffelen én dagbesteding verzorgen.

Eendagsvlieg of van lange duur

Sommige initiatieven zijn maar van korte duur en hebben daardoor een losse en ad hoc organisatievorm, terwijl andere langdurig een rol vervullen in de wijk. Het een kan ook uitgroeien tot het ander, maar dan is wel een andere inzet van de betrokkenen nodig om te kunnen slagen.

Ken je een paar mensen in je buurt en hebben jullie een idee? Dan heb je genoeg aan een losse organisatievorm gebaseerd op enthousiasme. Je organiseert een activiteit of interventie en daarna gaat ieder zijns weegs.

Misschien zijn er mensen die het nog eens willen doen of nieuwe mensen die aanhaken tijdens de organisatie. Dan kan het idee uitgroeien tot blijvend initiatief. De vraag is dan al snel wie ‘de baas’ is. Van wie was het oorspronkelijke idee en hoeveel mag daaraan worden veranderd? Tijd dus om de eerste concrete afspraken te maken over:

• inzet van de vrijwilligers op basis van kennis, kunde en beschikbaarheid,
• planning van activiteiten,
• verdienmodellen en subsidies
• samenwerking met professionele organisaties.

Tussentijdse resultaten zijn daarna voor alle partijen belangrijk om de energie te behouden en mensen betrokken te houden.

Organisatievormen

Een formele organisatievorm is nodig wanneer een publieke dienst wordt geleverd of voor het verkrijgen van financiën. Duidelijker rolverdelingen en verwachtingen moeten dan worden vastgelegd, zoals bij coöperaties, stichtingen en verenigingen. Denk aan energiecoöperaties van bewoners die gezamenlijk een warmtepomp aanleggen of een vereniging van bewoners die gezamenlijk een winkelstraat beheren. Dergelijke organisaties zien zichzelf soms als partner van de gemeente en vragen niet alleen toestemming, maar willen ook mee mogen beslissen in besluitvorming in de wijk.

In het volgende artikel bespreken we hoe initiatieven goed kunnen samenwerken met de gemeente.

Kun jij ook hulp gebruiken bij het projectmatig aanpakken van jouw initiatief? Neem dan gerust contact op met Fenneke of kijk nog even naar informatie over Sterk Initiatief