Samenwerking met de gemeente
Vernieuwde ruimte in Amsterdam Zuid, Oproeien Zuid
In de Vechtstraat in Amsterdam ontstond vorig jaar een mooie samenwerking tussen een mix van initiatiefnemers. Door bewoners rondom de Vechtstraat was eerder al een buurtvisie gemaakt en nu kreeg het fietspad daarin specifieke aandacht. Het fietspad leverde namelijk gevaarlijke situaties op: het liep over een plein en over de speelplaats van een lagere school en lag direct voor de jongerensoos. Ook niet fijn: er was te veel beton en weinig groen.
Van beide kanten
De school en het jongerenwerk stapten op de gemeente af om samen na te denken over een oplossing en vroegen twee dingen: ten eerste hulp bij het uitvoeren van de oplossingen en daarnaast iemand om het denkproces met de buurt te faciliteren. Urban Villagers werd gevraagd om een gezamenlijk denkproces te ontwerpen. In dat proces hebben we de meest intensieve gebruikers van het plein, namelijk de kinderen en de jongeren, een voortrekkersrol gegeven. De gemeente was welwillend en stimuleerde het initiatief door niet het voortouw te nemen maar juist van afstand mee te kijken en bij te dragen waar nodig.
In dit onderwijs- en participatieproces van ongeveer negen weken werkten kinderen en jongeren samen aan een nieuw ontwerp. Ze leerden hun eigen wensen te combineren met die van anderen, leerden het begrip ‘algemeen belang’, deden buurtonderzoek en presenteerden uiteindelijk een ontwerp aan de gemeente.
De gemeente op haar beurt zorgde voor een officieel verkeersbesluit om het fietspad op te heffen en vroeg hun ontwerper openbare ruimte om de ideeën als oplossingen uit te werken binnen de mogelijkheden van de gemeente. ‘Nu staan er 18 extra bomen, banken om op te zitten, gras, geveltuinen, gekleurde tegels, een zonnewijzer en veel ruimte om met elkaar te verblijven’, aldus de tevreden betrokken ambtenaar.
Openheid
In dit praktijkvoorbeeld kregen de initiatiefnemers de ruimte om mee te denken en mee te beslissen. Je kan het ook omdraaien: de gemeente dacht mee met de initiatiefnemers en ondersteunde ze met een procesbegeleider, een tekenaar en een groenexpert. Samen verdeelden ze het nemen van beslissingen: de initiatiefnemers namen beslissingen over de wenselijkheid van bepaalde ideeën voor het nieuwe plein, de gemeente nam op haar beurt de formele beslissingen.
Openheid en gedeelde verantwoordelijkheid zijn zowel de ingrediënten als de voorwaarden voor een dergelijke samenwerking. Openheid die is ontstaan door elkaar het vertrouwen te geven, door na te denken over het gemeenschappelijke belang en door de doelen van alle partijen naast elkaar te leggen en op elkaar af te stemmen.
Verbeelding
Realiteit en theorie zijn niet altijd voor iedereen aan elkaar te koppelen. En dat hoeft ook niet. Maar als je toch een verbeelding wilt maken van samenwerking met de gemeente, dan zijn er verschillende modellen. We bespreken er twee.
Illustratie: Participatieladder, Urban Villagers m.b.v. Freepik
De participatieladder is een trap die duidelijk leidt naar ‘het hoogste doel’. Het model impliceert dat je onderaan begint en vanzelfsprekend de ambitie hebt om bovenaan te komen.
Wandelend en worstelend ga je van geïnformeerd worden tot meebeslissen. Neem je als initiatief samen met de gemeente alle treden, dan heb je iets geweldigs bereikt. Maar niet iedereen werkt of ontwikkelt zich zo lineair. Sommige fases vinden juist tegelijkertijd plaats. Zelfs binnen één groep actieve bewoners zijn er mensen die willen meedenken en er zijn er die willen meedoen. Sommigen willen meebeslissen en anderen willen alleen een handje helpen bij een activiteit. Er is dus een scala aan mogelijkheden van samenwerken. Belangrijk is natuurlijk wel dat de gemeente zich bewust is van dat scala en wil meewerken om die samenwerkingen tot stand te brengen.
Vliegwiel
Geïnspireerd door de participatieladder, maar ook door de tekortkomingen ervan, bedacht Anne de Zeeuw samen met Mellouki Cadat het model Vliegwiel.
Illustratie: Vliegwiel, Urban Villagers m.b.v. Freepik
Je ziet dat het hierbij niet gaat om een trap met een hoogste doel, maar om de overlap tussen verschillende manieren van samenwerken, participeren en betrokken zijn. Bij het project in de Vechtstraat werden verschillende, overlappende vormen van samenwerken gerealiseerd. Sommige betrokkenen hielpen een handje mee, anderen deelden hun ideeën en weer anderen waren betrokken bij het nemen van beslissingen.
Samenwerken is soms lastig
Enthousiast op een gemeente afstappen om samen te werken kan met onvoldoende kennis leiden tot een deceptie. Mensen merken vaak dat de reikwijdte van hun initiatief de afdelingsgrenzen van de gemeente te boven gaat, zoals in het voorgaande artikel over organisatiekracht werd omschreven. Ze lopen dan bijvoorbeeld tegen de grenzen van het fysieke en het sociale domein aan, die in de meeste gemeentes nog heel duidelijk zijn.
Tien tips voor goede samenwerking:
1. Wees open over je doelstelling (ook als je nog geen vastomlijnde doelen hebt).
2. Breng de belangengroepen in kaart. Welke belangenpartijen zijn er allemaal? Welke invloed hebben ze? Bespreek dit met de wethouder of de ambtenaar, zij kennen waarschijnlijk weer andere namen dan jij.
3. Vraag duidelijkheid. Wat gaat er met onze ideeën gebeuren? Vraag het en maak duidelijk wat jullie zelf zouden willen.
4. Bepaal samen met de gemeente (ambtenaar, wethouder en/of raadsleden) de visie, doel en randvoorwaarden van je project. Hamer daarop, doe het echt samen.
5. Verdeel verantwoordelijkheden. Is het binnen jouw team duidelijk wie wat doet? Weet je welke ambtenaar zich verantwoordelijk voelt en/of mandaat heeft om beslissingen te nemen?
6. Benut kennis en expertise. Wees je bewust van je eigen expertise maar ook die van de gemeente. Zij hebben specialisten die jou verder kunnen helpen. Vraag of je van specifieke expertise gebruik kan maken.
7. Beïnvloed het procesontwerp. Wees betrokken bij en beïnvloed de stappen die zullen worden genomen. Overheden zijn kampioen in het ontwikkelen van processen. Zorg dat je er inzicht in hebt en ze op belangrijke punten kan beïnvloeden.
8. Voer samen uit. Hoe gaat de uitvoering verlopen? Zijn we daarbij betrokken, willen we betrokken zijn? En als we betrokken zijn, hoe worden dan de (financiële) verantwoordelijkheden geregeld?
9. Heb geduld én duw door. Gemeentes zijn ingewikkelde organisaties met complexe verantwoordelijkheden. De dingen gaan daardoor soms wat langzamer. Heb daar begrip voor en wat geduld. Maar maak óók duidelijk wat jij voor je ziet en wat jouw snelheid is. Balanceren tussen de twee bevordert de sfeer en de samenwerking.
10. Investeer in communicatie en transparantie. Informeer zowel je eigen team als de gemeente op een open, transparante manier. Niet alles hoeft in een formele brief; juist elkaar even bellen helpt de samenwerking.
Bekijk hier de voorgaande artikelen die Fenneke en Anne schreven over ‘Ruimte nemen, krijgen en benutten’ in de openbare ruimte.
Fenneke v.d. Deijl
Urban Villagers speelt in op de kracht van de stad én van het dorp. En dat wordt gebundeld in een buurt. We bouwen bruggen tussen bewoners en beleid. En zelf combineer ik het praktische met het theoretische, laag met hoog en breed met smal.
