Op weg naar betaald werk en een betere buurt
Jan Feenstra en Annette Jensma-Bliek (Caparis)
Je vindt ze in iedere buurt; buurtmakers die leven van een bijstandsuitkering en fulltime vrijwillig buurtmaken. Wanneer is het goed om hen te betalen voor hun werk? En wat doet dat eigenlijk met de dynamiek in een groep vrijwilligers?
Er is krapte op de arbeidsmarkt: er zijn veel meer vacatures dan werkzoekenden. Tegelijkertijd blijft er een groep mensen langs de kant staan die, om verschillende redenen, niet aan het werk komt. Mensen die zogenaamd een ‘afstand tot de arbeidsmarkt’ hebben. Een deel van die mensen wil wel graag actief zijn als vrijwilliger, of is dat al. Voor hen zou een basisbaan (ook wel buurtbaan of participatiebaan genoemd) uitkomst kunnen bieden.
Basisbanen
In gemeenten zoals Utrecht, Groningen en Amsterdam zijn basisbanen inmiddels ingevoerd. Het gaat om functies die bijdragen aan de buurt en tegelijkertijd de deelnemer helpen om zich te ontwikkelen als werknemer. In de gemeente Leeuwarden is de basisbaan opgenomen in het coalitieakkoord en is de invoering in voorbereiding.
In een serie van twee artikelen duikt Buurtwijs in dit onderwerp. In dit eerste deel van het tweeluik bespreken we met Jan Feenstra (coördinator werk en bewonersparticipatie bij het programma Leeuwarden Oost) over wat de waarde is van basisbanen, voor wie ze zijn en welke valkuilen je moet vermijden.
‘Een basisbaan kan zoveel meer zijn dan een re-integratietraject’.
Betekenisgeving
‘Opstaan en denken: ik doe ertoe’, daar draaien basisbanen om volgens hem. Jan Feenstra ziet de meerwaarde van de basisbaan voor de deelnemer én voor de wijk. ‘Uitstroom naar een reguliere baan moet niet het enige doel zijn.’ Voor Jan gaat het ook om betekenisgeving, erkenning en een fijne buurt. ‘Een basisbaan kan zoveel meer zijn dan alleen een re-integratietraject.’
Volgens Jan moeten basisbanen zich dan ook niet alleen richten op ‘kansrijke’ wijkbewoners die waarschijnlijk snel doorstromen naar de reguliere arbeidsmarkt. ‘Als een baan ook kan leiden tot minder eenzaamheid, de-stigmatisering en een betekenisvoller leven voor mensen, dan moet je bij voorbaat niemand uitsluiten. Ook geen mensen waarvan wij nu denken dat ze nooit een reguliere baan zullen krijgen. Wat nu als ze door een basisbaan juist dat extra stapje kunnen maken.’
Wantrouwen
‘We zien vaak een gebrek aan vertrouwen in de overheid,’ legt Jan uit. ‘Dat staat tussen de werkconsulent en de mensen in, waardoor een match maken lastig is en het vertrouwen nog verder afbrokkelt. Met de basisbanen willen we die cirkel doorbreken.' Volgens Jan kan dat alleen als we samen mét mensen kijken wat er moet veranderen. Om daar vorm aan te geven is onlangs gestart met een actie-onderzoek, gericht op jongeren, waarin met hen wordt gekeken waarom ze terugvallen in de uitkering.
Betaalde baan
Vanuit de bewoners in de Vrijheidswijk, onderdeel van Leeuwarden oost, kwam de wens om een bewonersbedrijf te starten. Om die opstart mogelijk te maken meldden zich een aantal actieve bewoners die al veel betekenden voor de wijk, op vrijwillige basis. 'En dan kom je op de vraag: wat kan je redelijkerwijs vragen en verwachten van een vrijwilliger?' vertelt Jan. 'Er was een bewoner die soms wel zestig uur in de week werkte voor de wijk’. Al snel kwam het idee op tafel om haar, vooruitlopend op de invoering van de basisbanen, een baan aan te bieden om gezamenlijk een wijkbedrijf op te zetten. Beide partijen zagen dit wel zitten. Het moest alleen nog wel georganiseerd worden.
De buurtbanen in Amsterdam worden ingevuld door mensen die als sleutelpersoon optreden in de wijk. Voorheen waren deze sleutelfiguren vrijwilligers. De bedoeling achter de buurtbanen bestaat uit twee delen. Aan de ene kant moeten ze binnen twee jaar 'buurtbaners' helpen door te stromen naar regulier werk en aan de andere kant dragen ze als sleutelfiguur bij aan buurtopbouw. De Werkplaats Informeel Leren (WIL) en Movisie hebben de impact van de buurtbanen in Amsterdam West onderzocht, lees er meer over in de publicatie de buurtbaan als sleutel voor innovatie.
Veel vragen
'Dat ging niet zonder slag of stoot', licht Jan toe. 'Samen met de opbouw- en gebiedswerkers hebben we veel moeten overleggen en regelen om dit voor elkaar te krijgen.' Er moesten namelijk veel vragen beantwoord worden: hoe organiseer je het werkgeverschap, hoe valt zo'n beslissing bij andere vrijwilligers en welke verwachtingen horen bij deze nieuwe functie? Nu deze actieve wijkbewoner betaald wordt moeten we extra aandacht hebben voor de scheiding van werk en privé. Dat betekent dat er een duidelijk functieprofiel met bijbehorende taken nodig is dat we moeten afstemmen met de andere betrokken wijkbewoners.’
‘En als er dan iets niet werkt, terug naar de tekentafel.’
Valkuilen
‘Als die leuke vrijwilligersklus opeens betaald wordt, dan doet dat iets met je motivatie. Daar is goede begeleiding voor nodig’, legt Jan uit. Naast de voordelen die een basisbaan kan hebben is hij niet blind voor de risico’s. ‘Er moet draagvlak zijn vanuit de wijk, het heeft invloed op de dynamiek van een vrijwilligersgroep als één iemand plots betaald krijgt.’ Volgens Jan vraagt dit om een zorgvuldige ontwikkeling van de basisbanen sámen met de wijk. ‘En als er dan iets niet werkt, terug naar de tekentafel.’
