Community organizing, building en development

We schreven het al eerder op Buurtwijs: samenlevingsopbouw zit in de lift. Het bewustzijn dat er oplossingen voor maatschappelijke problemen in de kracht van gemeenschappen schuilt groeit. Er is daardoor vanuit allerlei domeinen hernieuwde aandacht voor community organizing, building en development. Deze begrippen worden vaak door elkaar gebruikt terwijl het zinvol is om onderscheid te maken. 

In dit artikel duiken we daarom in het onderscheid tussen deze drie vormen van samenlevingsopbouw. We vroegen onderzoeker en docent Jeroen Gradener en publicist en onderzoeker Marcel Spierts naar de manier waarop zij kijken naar de begrippen community organizing, building en development.  

Context

‘Er is geen superieure indeling’, legt Jeroen uit, ‘het is maar net vanuit welke context je ernaar kijkt.’ Naast invloed van de context op de interpretatie en ordening van de begrippen is er ook veel discussie over binnen de beroepsgroep, aldus Jeroen: ‘er is altijd weer iemand die een nieuwe indeling ontdekt.’ Daar komt bij dat de kijk op samenlevingsopbouw zich ontwikkelt, daardoor krijgen dit soort termen door de jaren heen een andere lading. 

‘Er is geen superieure indeling’

Volgens Marcel Spierts is het dan ook ondoenlijk om een precieze scheiding tussen de drie begrippen aan te brengen. ‘Maar er zijn wel accentverschillen met steeds een ander vertrekpunt. Per situatie moet je kijken welke strategie het meeste oplevert. Daarom is het van belang om oog te hebben voor deze verschillende vormen van samenlevingsopbouw.’ 

Organizing

‘Het begint allemaal met organizing’, stelt Jeroen. ‘Dat gaat om mensen bij elkaar brengen rondom thema’s die zijzelf belangrijk vinden.’ Volgens Jeroen is dit voor opbouwwerkers en andere buurtmakers ontzettend uitdagend. ‘Als je mensen met elkaar wil verbinden moet je ze eerst uitnodigen zichzelf te laten zien, zonder daar direct iets mee te willen.’ Het doel is om mensen met elkaar in gesprek te brengen over hetgeen hen bindt. Dit vergroot het onderling vertrouwen en legt de basis voor gezamenlijke acties. ‘Als mensen nog geen binding hebben met elkaar, zijn de gesprekken het meest intensief’, volgens Jeroen, ‘je moet achterhalen wat mensen met elkaar gemeen hebben en hoe ze dat kunnen delen.’ 

Lees hier hoe opbouwwerker Reynuck buurtbewoners organiseert rondom het thema wonen.  

‘Community building gaat over het bouwen aan relaties tussen mensen.’

Building

‘Community building gaat over het bouwen van relaties tussen mensen. Je probeert als het ware het publieke leven weer op gang te brengen’, legt Marcel uit. Hij refereert daarbij aan Cormac Russell die vanuit de ABCD-benadering stelt dat we veelal op onze eigen behoefte zijn gericht. We moeten volgens Russell weer meer naar elkaar kijken met de gedachte dat alles al aanwezig is om de problemen in een gemeenschap het hoofd te bieden. 

Lees hier hoe Ximena bouwt aan relaties in haar buurt doormiddel van kunstzinnige rituelen. 

‘Als er al onderlinge verbindingen zijn speel je minder de rol van animator. Je luistert meer en vult aan’, aldus Jeroen. ‘Dat vraagt van buurtmakers een stem die ruimte geeft. Je eindigt je zinnen met vraagtekens en bent nieuwsgierig naar wat mensen beweegt.’ Dat is een belangrijke vaardigheid die je echt moet oefenen, volgens Jeroen. Richard Sennett noemt dit in zijn boek Together, the rituals, pleasures en politics of cooperation een subjunctive voice. 

Lees hier het interview van Jeroen Gradener met Richard Sennett waarin ook deze subjunctive voice ter sprake komt. 

Development

Marcel: ‘Als een gebied er slecht aan toe is kan community development passend zijn. Door met alle betrokken partijen niet alleen de economische situatie en het wonen aan te pakken maar ook het sociale aspect mee te nemen.’ Als voorbeeld haalt Marcel de huidige stedelijke vernieuwingsprogramma’s aan. ‘Daarbij moet ruimte voor bewoners gemaakt worden en moet er interactie georganiseerd worden tussen verschillende netwerken en organisaties.’ 

Volgens Marcel en Jeroen gaat het bij development om het aan elkaar koppelen van netwerken en om het verbinden van netwerken aan beleid. Marcel: ‘je wil de inzet van binnen en buiten de community samenbrengen’.

Lees hier een verhalenserie op Buurtwijs over de wijkaanpak in drie grote steden waarin zowel bestuurders als bewoners aan het woord komen. 

Onderscheid

Volgens Jeroen is de ordening van deze begrippen om twee redenen van belang: ‘als buurtmaker kan je beter een verhaal vertellen over jouw relatie met bewoners als je weet wat je, waarom, op welk moment aan het doen bent. Zo’n verhaal helpt ook bij het verantwoorden van je werk.’ 

De tweede reden heeft te maken met de vorming van opbouwwerkers: ‘door je bewust te zijn van wat je aan het doen bent kan je beter reflecteren op je werk en vooruitkijken. Zo kan je weloverwogen een volgende stap kan zetten’, aldus Jeroen.

‘Het is voor gemeentes ook belangrijk om na te denken over deze verschillende vormen van samenlevingsopbouw’, zegt Marcel. Hij ziet nu nog te vaak dat er niet genoeg wordt stilgestaan bij wat er werkelijk nodig is en wie je daar dan voor vraagt. ‘Nu kiezen gemeentes vaak uit automatisme voor community building en ABCD, maar het is niet vanzelfsprekend om voor één vorm te kiezen.’