Een buurt voor iedereen

Ondersteuning aan mensen met bijvoorbeeld psychische en sociaal-maatschappelijke problemen vindt vaker aan huis plaats dan vroeger. Al dan niet met ambulante begeleiding. Hoe zorg je er als gemeente, sociale organisatie, professional, vrijwilliger, ervaringsdeskundige of actieve buurtbewoner voor dat iedereen zich thuis en veilig voelt in de wijk? Anne-Marie van Bergen: ’We hopen iedereen die worstelt met het vraagstuk te inspireren en op weg te helpen bij het werken naar een buurt voor iedereen, een plek waar iedereen zich thuis voelt.’

We lichten de vijf kenmerken kort toe.

1. Een open houding

Van Bergen: ‘Rondom psychische en sociaal-maatschappelijke problemen zijn stigma’s. We maken al dan niet bewust onderscheid.’ Om daar bewust van te worden en daarmee om te gaan is niet gemakkelijk, weet Van Bergen. In Amsterdam Zuid was ze betrokken bij de ontwikkeling van de interventie GGZ in de Wijk. Deze interventie richt zich op het meedoen in de buurt van wijkbewoners die in een extra kwetsbare positie verkeren in verband met psychische problematiek. Het werken aan een open houding is daarin een belangrijk element.

2. Er zijn in de buurt mogelijkheden voor bewoners om van betekenis te zijn

Om iemand zich ergens thuis te laten voelen, is het belangrijk dat iemand een betekenisvolle bijdrage kan leveren aan zijn leefomgeving. Het ‘van betekenis zijn’ is te stimuleren door in te spelen op de kwaliteiten van mensen.

'Je ziet iemand opbloeien als diegene van betekenis kan zijn'

Dat kunnen professionals doen door niet af te wachten, maar samen met iemand actief op zoek te gaan naar mogelijkheden. Van Bergen: ‘Een mooi voorbeeld hiervan is een wijkbewoner die een vorm van autisme heeft en daardoor moeilijk contact legt, terwijl hij zich wel eenzaam voelt. Hij heeft een enorme passie voor schaken. De begeleider is met hem gaan kijken naar mogelijkheden bij een buurthuis in de wijk. Deze wijkbewoner geeft hier nu schaaklessen. Je ziet iemand opbloeien als diegene van betekenis kan zijn.’

3. Al aanwezige voorzieningen dragen een steentje bij

‘Een buurt voor iedereen, kan alleen als daarvoor gekozen wordt door iedereen’ licht Van Bergen toe. Voorzieningen in de buurt zoals verenigingen, kerken, dienstverlening en winkeliers, scholen en actieve bewoners dragen hun steentje bij om kansen te bieden op maatschappelijk herstel en participatie. Van Bergen geeft een voorbeeld: ‘Een wijkbewoner die leeft met een psychische kwetsbaarheid heeft aangegeven het leuk te vinden voor mensen een lekkere maaltijd te maken. De professional ging op zoek naar mogelijkheden. Die werd gevonden bij een kerk waar wekelijks lunchmomenten plaatsvinden. De persoon verzorgt er nu lunches. Om aansluiting te vinden in de buurt is het goed om te weten welke algemene voorzieningen, verenigingen en bewoners- of lotgenoteninitiatieven er zijn. Een sociale kaart is daarbij behulpzaam.’

4. Duurzaam in beeld

Het komt vaak voor dat het in perioden afwisselend goed of minder goed gaat met mensen. Van Bergen: ‘Als het een tijdlang goed gaat met iemand valt professionele hulp langzaam weg. Omdat het later ook weer minder goed kan gaan, is duurzaam in beeld zijn belangrijk. We bedoelen daarmee een vangnet dat zijn functie behoudt, ook als iemand het een tijd lang zelfstandig kan. Voor duurzaam in beeld is nodig: een stevig eigen netwerk, laagdrempelige toegang van professionals en goede samenwerking tussen alle betrokkenen. Alle partijen, inclusief de persoon zelf,  weten wanneer ze elkaar kunnen inschakelen. Als het dan minder goed gaat, is er een actief vangnet aanwezig.’ 

’Voor duurzaam in beeld is nodig: een stevig eigen netwerk, laagdrempelige toegang van professionals en goede samenwerking tussen alle betrokkenen’

5. Veiligheid

Soms vertoont iemand ineens onbegrepen gedrag. Dat kan een gevoel van onveiligheid geven voor buurtbewoners, professionals en vrijwilligers in de buurt. Het kan zijn dat ze dat gedrag riskant vinden. Maar ook kan het voor de persoon zelf onveilig zijn. Denk aan mogelijk pesten en intimidatie, seksueel misbruik, mishandeling of discriminatie. Van Bergen: ‘Veiligheid is een basisvoorwaarde voor een buurt voor iedereen. Een vangnet vormen is belangrijk en dat moet liefst ook 24/7 beschikbaar zijn. Het hoeft daarbij niet altijd te gaan om een crisissituatie. Stel dat de buurman midden in de nacht muziek aanzet en je gestommel hoort. Gaat het dan nog wel goed? En wie bel je dan om te overleggen wat te doen? Stimuleer dus communicatie en samenwerking tussen alle betrokkenen. Voor de aanpak van veiligheid zijn verschillende disciplines nodig die elkaar in kennis en vaardigheden aanvullen en ondersteunen. Een goed voorbeeld daarvan is dat professionals in een buurt ervoor zorgen dat er altijd één professional buiten kantooruren bereikbaar is voor de buurt. Deze kan zo nodig iemand vanuit een andere organisatie erbij halen.’

Anne-Marie van Bergen is senior adviseur Thuis in de Wijk bij Movisie. Dit artikel verscheen eerder op de website van Movisie.