Zelfredzaamheid is een westers ideaal
Amal en familie
‘We zijn begonnen op het asielzoekerscentrum als een breed netwerk van kinderen en families uit het asielzoekerscentrum. Veel van die mensen werden statushouders en kregen andere behoeften. Pas als dat doel is bereikt, komt veel van de onderliggende problematiek naar boven, zoals posttraumatische stress. Dan komt het voor dat de klantmanager van de sociale dienst iemand naar het mbo stuurt, terwijl degene vroeger op de universiteit zat. Veel mensen hebben zo last van de clash tussen de systeem- en de leefwereld’, vertelt Amal Abbass-Saal, directrice van Inspiratie-Inc, een ondersteuningsorganisatie voor community ontwikkeling in Almere.
Amal is een kind van Soedanees-Duitse ouders en groeide op in Dresden ten tijde van de DDR. In 2009 richtte ze Inspiratie-Inc. op. ’Inc.’ staat voor ‘inclusief’ en verwijst naar de ondersteuning van onder meer vluchtelingen die ook recht hebben op volwaardige deelname aan de maatschappij. Dit doet ze via interculturele BuurtThuis-centra waar vluchtelingen en Nederlanders elkaar kunnen ontmoeten en ondersteunen. BuurtThuis Karibu – Swahili voor welkom – is bijvoorbeeld een jongerenvoorziening die tussen studenten- en starterswoningen staat, terwijl BuurtThuis Akwaaba – welkom in een Ghanees dialect - een kind- en familiecentrum wordt naast het asielzoekerscentrum in Almere.
Zelfredzaamheid via de groep
De westerse benadering van zelfredzaamheid past vaak niet bij mensen die uit een ‘wij-cultuur’ komen. ‘Het westerse idee over zelfredzaamheid is een doel dat die mensen nooit alleen zullen halen’, betoogt Amal. ‘Als je als groep die zelfredzaamheid organiseert, kom je tot een veel grotere mate van geluk en voldoening. Ik ken iemand met een lichte verstandelijke beperking, die slecht kan lezen en schrijven, maar als drummer is hij enorm creatief. Hij is nu freelance muzikant en speelt veel op scholen, geeft workshops en houdt zich als alleenstaande vader staande. En dat terwijl de sociale dienst hem aan het werk wilde hebben in een kaasfabriek, waar hij vreselijk ongelukkig zou worden. Hij zal nooit het inburgeringsexamen halen. De traditionele weg zou bij hem tot schulden, depressie en frustratie hebben geleid. De creatieve weg geeft hem een toekomst als muzikant, waarbij hij wel begeleiding nodig houdt.’
Andersoortige professionals
‘Ik heb geleerd dat je mensen met psychische problemen als depressies en posttraumatische stress moet begeleiden, maar je moet met hen een gemeenschap bouwen in het dagelijks leven. In Engeland heb ik me gespecialiseerd in community building. Ik kijk met mensen wat echt nodig is en dat moet je in pilotprojecten uitproberen. Die pilots moet je vertalen naar beleid. Ik was de eerste zwarte vrouw die de community vertegenwoordigde in het Local Strategic Partnership in Hastings East-Sussex, samen met de politie en de gezondheidszorg.’
Om intercultureel hulp te verlenen zijn er interdisciplinaire teams nodig, die ook bestaan uit andersoortige professionals, stelt Amal. ‘Divers samengestelde teams zijn heel belangrijk. Erken dat een Afrikaanse storyteller, een muzikant of een antropoloog ook expertise kan inbrengen die een vluchtelingenfamilie kan helpen. Dit soort professionals kunnen de brug slaan die voor empowerment nodig is. Echte oplossingen vind je alleen als alle betrokkenen op een gelijkwaardige manier inbreng kunnen hebben. Wij willen ook de kracht van deelnemers inzetten, omdat mensen elkaar nodig hebben om te groeien. Die wederkerigheid willen wij als organisatie ondersteunen.’
'Als je als groep die zelfredzaamheid organiseert, kom je tot een veel grotere mate van geluk en voldoening' - Amal Abbass-Saal
Cultuursensitief
Amal Abbass-Saal vertelt dat vluchtelinggezinnen met kinderen regelmatig op straat belanden en in een caravan op een camping terecht komen. ‘Soms denkt men dat deze families geen verblijfsvergunning hebben en ze dus geen rechten hebben. Maar Nederland heeft het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties ondertekend. Alle kinderen die oorlog hebben meegemaakt, hebben juist recht op extra zorg. De gemeente zegt dat ze daar geen beleid voor heeft, terwijl ze wel een kadernota ‘Doen wat nodig is’ hebben.
‘We willen cultuursensitieve methodieken ontwikkelen die aansluiten bij de doelgroep. Jeugdzorg sluit niet aan bij deze families. Instanties hebben geen idee hoe ze deze gezinnen moeten begeleiden. Als een relatie escaleert in een echtscheiding, en een van de partners wordt dakloos, dan worden kinderen vaak uit huis geplaatst. De zwakste partner, vaak de moeder, komt op straat te staan. Wij hebben in sommige gevallen al een jaar eerder om hulp gevraagd, maar instanties lieten de situaties escaleren. Door een uitspraak van de rechter moest Almere zijn huisvestingsbeleid aanpassen.’
Dorpscultuur
Het nieuwste project van Inspiratie-Inc. is Wooncoöperatie Diamondiaal, een twee hectare groot zelfvoorzienend ecodorp in de zelfbeheerwijk Oosterwold. De eerste huizen worden dit najaar opgeleverd. ‘We bouwen er drie woonblokken, met 25 huur- en koopwoningen rond het nieuwe BuurtThuis Diamondiaal. Ons project is geïnspireerd op de oude Afrikaanse dorpscultuur, met als doel een harmonieuze en inclusieve community op te zetten.’
Wooncoöperatie Diamondaal in aanbouw
‘In Oosterwold mag je maar 25 procent van de kavel bebouwen. De rest vullen we in met het verbouwen van voedsel via permacultuur, een vuurplek en een watervoorziening. We willen er een echte inclusieve cultuur organiseren. Daarbij zijn onze uitgangspunten: deel de weelde, zorg voor eerlijke handel en zorg voor de aarde.’
Lessen voor inclusieve community building volgens Amal Abbass-Saal:
- Divers samengestelde teams zijn belangrijk. Erken dat een Afrikaanse storyteller, een muzikant of een antropoloog ook expertise kan inbrengen die een vluchtelingenfamilie kan helpen.
- Als je tot gelijkwaardigheid wilt komen, moet je privileges delen.
- Wederkerigheid moet je bewust opbouwen. Daarvoor is iemand nodig die de verbindingen faciliteert en dus cultuursensitief is.
- Aan beide kanten is gedragsverandering nodig: Nederlanders beseffen vaak niet wat de prijs van assimilatie is en dat het zelfs tot burn-out kan leiden.
- Inclusieve communities zijn veel weerbaarder: een voedselbos houdt zichzelf in stand, terwijl een moestuin afhankelijk is van extra bemesting en water.
