Omgaan met polarisatie bij groepen jongeren

Polarisatie is toenemend wij-zij-denken, waardoor het contact tussen groepen in de samenleving verslechtert of verdwijnt. Activiteiten waarbij groepen jongeren elkaar ontmoeten, kunnen dit tegengaan. Tegelijkertijd kunnen ze ook juist averechts werken. Waar moet je als jongerenwerker rekening mee houden als je verschillende groepen in de buurt wilt verbinden?

Jij kent de mensen én de organisaties. Hierdoor heb je een unieke positie om verschillende groepen in de buurt te verbinden. Bewust of onbewust: jouw dagelijks handelen draagt bij aan het tegengaan van polarisatie. Bijvoorbeeld als je bemiddelt tussen buurtbewoners en jongeren, een sportevenement organiseert, of jongeren een rol geeft als toezichthouder op een plein. Hieronder staan per stap in je aanpak een aantal aandachtspunten. Veel van deze punten zal je als jongerenwerker al toepassen in je dagelijks werk. Zie ze als een reminder en ter onderbouwing van je handelen.

Oriënteren op de situatie

Do: bepaal van tevoren de situatie
Hoe ver staan de groepen van elkaar af? Houd hier rekening mee bij het organiseren van je activiteit. Als er tussen groepen al confrontaties zijn geweest, is een ontmoetingsbijeenkomst mogelijk geen goed idee. Er zal dan eerst aandacht voor het conflict moeten zijn. Raadpleeg dan deze blog van Anja Maas over ‘Hoe ga ik om met boze bewoners?’.

Do: investeer in vredestijd
Ga niet pas iets organiseren als er hoogoplopende conflicten zijn. Zo zal je meer bereiken en voorkom je mogelijk dat er op een later moment wel conflicten ontstaan.

Don't: aandacht richten op de schreeuwers
Er zijn vaak aan beide kanten mensen die zich extreem uiten. Besteed aan deze mensen niet te veel aandacht. Bij de ‘zwijgende meerderheid’ valt de meeste winst te halen.

Don't: problematiseren
Wanneer je op eerste signalen ingaat alsof er al heftige conflicten zijn, kun je de situatie juist verergeren. Zorg ervoor dat je activiteit past bij de situatie, en maak het probleem niet groter dan het is.

Activiteit bedenken

Do: stimuleer samenwerking
Dit zorgt ervoor dat mensen echt contact met elkaar maken en overbrugt verschillen tussen groepen. Maak bijvoorbeeld de beide groepen samen ergens voor verantwoordelijk of vorm werkgroepjes bestaande uit mensen van beide groepen.

Do: laat de activiteit gaan over een gemeenschappelijk belang of doel
Ga op zoek naar wat de groepen met elkaar delen, in plaats van hoe ze van elkaar verschillen. Het gemeenschappelijk belang kan bijvoorbeeld zijn ‘een fijne buurt om in te wonen’ of ‘het krijgen van een stageplek’.

Do: zorg ervoor dat de groepen gelijke status hebben
Als dit niet (volledig) mogelijk is, bijvoorbeeld door een vaststaand statusverschil, zorg er dan in elk geval voor dat het contact gelijkwaardig verloopt.

Don't: verschillen benadrukken
Door het over de (etnische, culturele, religieuze) identiteiten te hebben. Verschillen mogen er zijn, maar het benadrukken van deze verschillen kan groepen juist verder uit elkaar drijven. Oók wanneer verschillen op een positieve manier worden besproken, zoals een bijeenkomst rond het onderwerp ‘lekker eten uit mijn cultuur’.

Don't: competitie tussen groepen stimuleren
Bijvoorbeeld een wedstrijd tussen twee scholen organiseren. Een verbindende activiteit kan wel een wedstrijdelement bevatten maar stel de teams dan samen uit mensen van verschillende groepen.

Don't: geen daadwerkelijk contact
Het is belangrijk dat groepen elkaar tijdens de ontmoeting leren kennen, en liefst gestimuleerd worden om zich in de ander te verplaatsen. Richt je activiteit zo in dat daadwerkelijk ontmoeting tot stand komt.

Activiteit organiseren

Do: probeer iedereen te bereiken
Mensen komen eerder als je ze persoonlijk uitnodigt, of als ze door een bekende worden uitgenodigd. Zorg dat je in contact staat met (sleutelfiguren van) beide groepen, en zet sleutelfiguren in bij je werving. Ook kan het helpen om het geen ontmoetingsbijeenkomst te noemen, maar een gedeeld thema te kiezen zoals veiligheid in de buurt. Vraag ook geen geld voor een activiteit, zo blijft deze laagdrempelig en wordt voorkomen dat mensen vanwege kosten worden uitgesloten.

Do: laat mensen vrijwillig deelnemen
Jongeren vinden het onprettig om tot iets verplicht te worden. Dit gevoel kunnen ze gaan associëren met de andere groep, waardoor ze juist negatiever over ‘de ander’ gaan denken.

Don't: partij kiezen
Het is belangrijk dat de organisators van een activiteit, en een eventuele gespreksleider, zich neutraal opstellen. Kies dus niet de kant van één van de groepen. Als je dit zelf niet kunt waarborgen, bijvoorbeeld omdat je met een van de groepen al goede banden hebt, vraag dan iemand anders om deze rol te vervullen.

Maaike van Kapel is junior onderzoeker bij het Verwey-Jonker instituut. Dit artikel verscheen eerder op de website van Kennisplatform Integratie & Samenleving.