De meerwaarde van fysieke ontmoetingsplekken
Fysieke ontmoetingsplekken in de wijk zijn cruciaal om contact tussen bewoners te stimuleren. Dat is één van de acht lessen uit Wij in de Wijk. Heeft corona hier iets aan veranderd? Beleidsmakers, onderzoekers, sociaal werkers en actieve bewoners reageren.
Half maart kwam Nederland thuis te zitten en werden er andere manieren gevonden om met elkaar in contact te komen. Gesprekken vanaf het balkon of in de tuin, bingo’s op Facebook en eindeloos veel videobellen. Betekent dit dat het belang van fysieke ontmoetingsplekken niet zo groot is als wordt gesuggereerd in de publicatie Wij in de Wijk? Movisie legde in vier online sessies de volgende stelling voor aan beleidsmakers, onderzoekers, sociaal werkers en actieve bewoners: de coronacrisis toont aan dat verbinden van kwetsbare wijkbewoners ook lukt zonder fysieke ontmoetingsplekken.
Behoefte van bewoners
De coronacrisis toont juist aan dat er wel behoefte is aan fysieke ontmoetingsplekken. Deze conclusie kwam sterk naar voren in alle vier sessies. Na twee maanden quarantaine werd de behoefte van bewoners, voor het bezoeken van een ontmoetingsplek, volgens de deelnemers merkbaar groter. Niet alleen de activiteiten, maar ook een plek om naar toe te gaan en bij elkaar te zijn werd gemist. ‘Zodra het licht in het pand aan staat willen mensen binnen komen’, aldus Tine Hoofd, programmamanager innovatie en deskundigheid bij Versa Welzijn.
Ontmoeting start fysiek
Voor het opbouwen en onderhouden van duurzame relaties vormt fysieke ontmoeting de basis. Volgens de deelnemers ontstond er veel onderlinge hulp tijdens de quarantaine periode tussen buurtbewoners die elkaar al kenden. Mensen die elkaar uit het wijkcentrum kennen zochten elkaar online op of hielden telefonisch contact met elkaar. Je ontmoet elkaar niet zomaar online, daar gaat iets aan vooraf. Joop Hofman, opbouwwerker en actief bij Krachtproef: ‘Nieuwe hulpplatforms functioneren bijna niet, want ze bieden alleen hulp aan en geen relaties. Platforms die wél functioneren, bestonden al langer. Daar waren al relaties’.
Die fysieke ontmoeting hoeft niet per se in een buurthuis plaats te vinden, maar ontstaat ook op andere plekken, zoals op het schoolplein of in de koffiecorner van de supermarkt. Maak gebruik van bestaande ontmoetingsplekken, dat is wat in de sessies vaak naar voren komt. Buurthuizen spelen uiteraard een cruciale rol als ontmoetingsplek, maar niet iedereen komt in een buurthuis. Bovendien kunnen er in elke wijk andere plekken zijn waar mensen elkaar tegenkomen, dus kijk hier vooral goed naar.
‘Het draait meer om het ontmoeten, dan om de specifieke plek. Het elkaar kunnen ontmoeten staat centraal.’ – actieve bewoner Amstelveen
Online ontmoeten mooi, maar beperkt
Een andere factor die meespeelt bij ontmoeting is dat je om écht contact met iemand te maken meer zintuigen gebruikt dan alleen zicht. Carlijn van den Berge, initiatiefnemer van Boefjes en Barista’s: ‘Je kunt met online contact iets onderhouden, maar voor verbinden heb je meer factoren nodig. Zoals geur en tast’. De beperkingen van online contact worden door veel deelnemers herkend. Ja, het is fijn dat digitale ontmoeting mogelijk is, maar online ontstaan ook eerder misverstanden dan als je elkaar ontmoet. Je mist signalen, waardoor het lastig is om met beeldbellen in te schatten hoe het echt met iemand gaat. En niet iedereen is digivaardig. Bovendien weten sociaal professionals en initiatiefnemers ook dat ze lang niet iedereen online bereiken, voor wie contact juist belangrijk of zelfs noodzakelijk is.
‘Fysiek contact is noodzakelijk voor lange termijnrelaties. Hartstocht overbrengen gaat niet online.’ - Lou Repetur, Movisie-expert sociale basis
Eén van de 8 geleerde lessen uit Wij in de Wijk gaat over het versterken van contacten binnen de eigen groep (bonding) en het waarderen van lichte overbruggende contacten buiten de eigen groep (bridging). Het online ondersteunen van bonding lukt volgens deelnemers nog best aardig. Maar bridging is digitaal wel een uitdaging. Mensen zoeken vooral hun eigen groepje en bubbeltje op.
Ondanks deze beperkingen van online contact, zijn er ook kansen. Patricia Withagen, directeur bij Stichting Lokaal en betrokken bij wijkcentrum Waterkracht in Zutphen, ziet online activiteiten als een manier om juist meer mensen naar het buurtcentrum te trekken: ‘De drempel om mee te doen aan de Facebookbingo was heel laag. We denken dat sommige mensen straks ook de stap gaan zetten om fysiek bij het buurtcentrum naar binnen te gaan’.
Een plek waar je ‘anders’ mag zijn
De kleinschaligheid van ontmoetingsplekken in de buurt is volgens sociaal werkers een belangrijke factor voor wijkbewoners die ‘anders’ zijn. Door de kleine schaal ontstaat er een plek waar je ‘weird’ mag zijn, waar je afwijkend mag zijn omdat je erbij hoort. Zo’n plek valt of staat wel bij degene die de plek runt en of er echt moeite wordt gedaan om iedereen zich welkom te laten voelen. Dit gaat namelijk niet vanzelf, want mensen met psychische problematiek kunnen bijvoorbeeld niet altijd terecht in buurthuizen. Daarnaast zijn er ook groepen zijn die zich veiliger en senang voelen in online contact. Groepen waar niet zo snel in een straat een gezamenlijk doel mee te vinden is, omdat ze een uitzondering vormen, zoals transseksuelen.
Fysieke ontmoetingsplekken blijven nodig
Door de coronacrisis is de behoefte aan en het belang van fysieke ontmoetingsplekken in de buurt goed zichtbaar geworden. Zeker ook voor mensen in een kwetsbare positie. Digitaal contact is een mooie aanvulling op contact dat er al is. Maar voor het aangaan van duurzame verbindingen tussen buurtbewoners is fysieke ontmoeting van absolute meerwaarde en hiervoor blijven ontmoetingsplekken, of dat nou buurthuizen zijn of andere plekken, hard nodig.
