Community builders in Haagse wijken
Foto: Boo van der Vlist
In een aantal Haagse wijken zijn community builders actief. Hoe verhouden zij zich tot andere wijkprofessionals en wat is hun toegevoegde waarde? Het lectoraat grootstedelijke ontwikkeling van de Haagse Hogeschool deed onderzoek naar deze nieuwe functionaris in gemeentelijke dienst.
De gemeente Den Haag wil toewerken naar een stad met actieve en betrokken inwoners. Een deel van de gemeentelijke organisatie staat in direct contact met burgers. Dit heeft onder meer vorm gekregen in een wijkgerichte aanpak waarbij wijkmanagers werken vanuit stadsdeelkantoren. In het verlengde van deze aanpak is eind 2017 de functie community builder geïntroduceerd. Die kreeg de opdracht mee om ‘meer burgers deel te laten hebben aan de (inclusieve) samenleving en hen te helpen aan de sociale cohesie te werken’. Deze nieuwe functionarissen zijn in dienst van de gemeente Den Haag, en dus niet bij een welzijnsorganisaties geplaatst.
De functie wordt in het raadsvoorstel omschreven als een aanvulling op de reeds bestaande inzet vanuit de stadsdeelkantoren. Waar medewerkers op de stadsdeelkantoren meer tussen gemeente en wijk in staan, staan de community builders het dichtst bij de bewoners zelf. De community builder is er om ‘beweging op gang te krijgen en mensen in de wijk meer deel te laten nemen aan de samenleving.’ In het raadsvoorstel wordt de gelijkenis met het opbouwwerk ook benoemd. Het opbouwwerk wordt hierbij nadrukkelijk beschreven als iets uit het verleden, terwijl hierin investeren ‘opnieuw noodzakelijk’ is.
Oude wijn in nieuwe zakken?
In diverse gemeenten duiken nieuwe professionals op die wijkgericht werken binnen de driehoek bewoners – gemeente – (maatschappelijke) organisaties. In Arnhem werken gemeenteambtenaren sinds 2018 in Teams Leefomgeving in de wijk, om zo beter aan te kunnen sluiten op behoeften van de wijk. Gemeenten creëren hiervoor soms ook volledig nieuwe functies. In Lelystad helpt een ideeënmakelaar sinds 2019 bewoners om hun ideeën voor de buurt te verwezenlijken.
De introductie van deze nieuwe wijkgerichte functies kan gepaard gaan met een discussie over de positie van het opbouwwerk in de wijken. Ook kan er sprake (geweest) zijn van bezuinigingen op de opbouwwerk functie. Is bij de Haagse community builder ook sprake van een oude rol die terugkeert de vorm van een nieuwe functie?
Community builders en opbouwwerk
De community builders komen in de wijken diverse andere sociale professionals tegen, waaronder ook opbouwwerkers. Er is zeker sprake van overlap tussen beide functies, met name in de verbindende rol. De overeenkomst tussen community builder en de opbouwwerker zit in de manier van werken. De aanpak is outreachend: mensen aanspreken en met elkaar in contact brengen; aansluiting zoeken bij bestaande netwerken of het gesprek aangaan in een portiek.
Het verschil tussen opbouwwerk en de rol van de community builder zien we vooral terug in het werkterrein dat ze bestrijken. Beiden zijn actief op het vlak van versterken van netwerken. Maar de community builders zijn (logischerwijs) veel meer gericht op het linken van bewoners aan de gemeente. Voor de opbouwwerker ligt de focus in het dagelijks werk vaak meer op een specifieke groep: bewoners van een straat of bewoners met een bepaalde problematiek.
De opbouwwerker werkt groepsgericht met een focus op het versterken van netwerken in buurt en straat vanuit een verbindende en activerende rol. Het gaat vaak om ‘kwetsbare’ groepen die door de opbouwwerker ondersteund worden in hun contacten met de gemeente. Sociale rechtvaardigheid is hierbij de belangrijkste drijfveer. De community builder werkt vanuit een integrale blik op een wijk en heeft meer aandacht voor het publieke belang: het gaat om het welzijn van de hele wijk. Dit valt goed samen met de sturende rol die de community builders soms innemen: een helikopterview, integraal werken en verbanden zien met de achterliggende thematiek.
Toegevoegde waarde community builder
Als het werk van opbouwwerker en community builder deels overlappen, wat voegt deze nieuwe functie dan nog toe? De toegevoegde waarde van de Community builders zien we vooral terug in het feit dat ze onderdeel zijn van de gemeentelijke organisatie, al levert dat ook een spanning op. De andere wijkprofessionals van het stadsdeelkantoor gaan onder de noemer ‘wijkgericht werken’ ook de wijk in. Deze aanpak kenmerkt zich door ‘van buiten naar binnen werken’, waarbij veel ruimte is voor bewoners (agendavorming, inspraak, uitvoering) en samenwerking met maatschappelijke organisaties en bedrijven.
Ten opzichte van deze collega’s onderscheiden de community builders zich door een aanpak van outreachend werken, waarmee de nabijheid van de leefwereld wordt opgezocht. De community builder werkt letterlijk buiten de eigen organisatie in de wereld van de wijk of buurt en maakt daar op een proactieve manier contact. Dit levert ‘praktische wijsheid’ op: lokale kennis van de wijk, opgebouwd door ervaringen en contacten in de wijk. Hiermee werkt de community builder op een vernieuwende en waardevolle manier aan de verbinding tussen lokale overheid en burger.
Onafhankelijke positie binnen gemeente
Om hun rol goed te kunnen vervullen moeten de community builders onderdeel zijn van de gemeentelijke organisatie en tegelijkertijd een onafhankelijke positie innemen. In de praktijk maakt dat de positie en profilering van de community builders kwetsbaar. Er is dan ook regelmatig discussie over hun positie en aansturing binnen het gemeentelijk apparaat geweest. Centraal staat de notie dat de community builder discretionaire ruimte moet hebben om het werk goed te kunnen doen. Een zekere gespannen verhouding met het gemeentelijk apparaat is inherent aan deze nieuwe functie.
Door de manier van werken heeft de community builder zeker een toegevoegde waarde binnen de gemeentelijke (stadsdeel)organisatie. Maar daarmee past deze nieuwe functie niet automatisch binnen het werk in de wijk, waar ook opbouwwerkers actief zijn. Een herijking van de verhouding tussen gemeente en welzijnssector is daarom gewenst.
