Op weg naar een verbonden samenleving
Foto: Andy Rogers (Flickr Creative Commons)
Het eerste Nederlandse Gemeenschapszorg netwerk wordt gevormd door maar liefst 37 burgerorganisaties en professionele organisaties (op het gebied van zorg, welzijn, sport, recreatie, cultuur en educatie). Ondersteund door Stichting Gemeenschapszorg, wordt in de gemeente Beesd actieve burgerparticipatie gestimuleerd en wordt een brug geslagen tussen vrijwilligers en professionals. Vanuit deze gezamenlijkheid creëren ze een sterkere cohesie en betere leefbaarheid in hun gemeenschap.
Einde van eilandjescultuur
De basisgedachte achter Gemeenschapszorg is: samen zorgen voor de gemeenschap. Het werkt als volgt: in elke gemeenschap zijn heel veel organisaties actief. Van sportclubs en ouderenverenigingen tot professionele organisaties als scholen en zorginstellingen. Allemaal doen ze goed werk, maar opereren helaas vrijwel altijd los van elkaar. Daardoor verbinden en bereiken ze steeds maar een klein deel van de gemeenschap. Dat geldt ook voor de initiatieven van onderop, die laatste jaren sterk worden gestimuleerd.
Door deze eilandjescultuur worden de krachten niet gebundeld. De versnippering maakt juist dat je als bewoner niet op de hoogte kan zijn van alle initiatieven. Het is dan ook niet vreemd dat sommige bewoners het gevoel hebben dat er ‘tegenwoordig nog maar weinig nabuurschap is’.
Gemeenschapszorg Coördinator
Om deze eilandjescultuur te doorbreken is in Beesd een Gemeenschapszorg Coördinator aangesteld. Deze verbindingsprofessional organiseert, faciliteert en ondersteunt de samenwerking tussen de organisaties en deelnemers. De Gemeenschapszorg Coördinator woont zelf in de betrokken gemeente en bij hem of haar zit het samenwerken in de genen. Het is een mensenkenner met een open, sociaal karakter die gemakkelijk contact maakt. Die vooral niet de baas wil zijn, maar andere mensen in hun waarde laat en wil helpen in waar ze goed in zijn. Iemand die in staat is om vele organisaties met verschillend karakter op één lijn te brengen bij het werken aan een gezamenlijk doel.
Bestuursstructuur is verleden tijd
In het Gemeenschapszorg netwerk behoudt elke organisatie de eigen identiteit. Want het is essentieel dat alle partijen zich eigenaar voelen van het netwerk. Als mensen en organisaties gaan samenwerken ontstaat vaak de neiging om daar een bestuursstructuur aan toe te voegen. Dat gaat vrijwel altijd ten koste van het gevoel van eigenaarschap en daarmee van de betrokkenheid. Een bestuur gaat immers de leiding nemen en de anderen nemen vervolgens een afwachtende houding aan. Ook zorgt een bestuursstructuur er al snel voor dat samenwerkingsprocessen worden geformaliseerd. Dit gaat ten koste van de ruimte, vrijheid en energie die nodig is om nieuwe initiatieven, capaciteiten en interesses te ontwikkelen. In een Gemeenschapszorg netwerk zijn alle betrokken organisaties en mensen daarom volledig gelijkwaardig en is er geen bestuursstructuur.
Presentatie Stichting Gemeenschapszorg Nederland from John Niemeijer on Vimeo.
Neutrale ontmoetingsplek
Net als ieder ander samenwerkingsverband heeft ook het Gemeenschapszorg netwerk behoefte aan een ontmoetingsplek. In veel gevallen is een dorpshuis of buurthuis een zeer geschikte locatie daarvoor. Het is opgezet als ontmoetingspunt voor alle bewoners van de gemeenschap. Dat maakt het tot een neutrale, laagdrempelige en centrale locatie waardoor het zowel voor de vrijwilligersorganisaties als professionele organisaties prettig is om bij elkaar te komen. Hiermee wordt er meer reuring gecreëerd op deze plekken waardoor de maatschappelijke functie ervan wordt versterkt. Bij de exploitatie van een dorpshuis of buurthuis draait het immers niet alleen om inkomsten en uitgaven, maar is de waarde van de maatschappelijke functie zeker zo belangrijk.
Zichtbaarheid leidt tot intrinsieke motivatie
Uitgangspunt bij de werkwijze van Gemeenschapszorg is dat de participatie-samenleving niet kan worden opgelegd, maar dat dit alleen kan werken vanuit intrinsieke motivatie van de inwoners. Daarom is het belangrijk om de activiteiten en resultaten van het Gemeenschapszorg netwerk naar de inwoners toe zichtbaar te maken. Door de inwoners te tonen dat er veel meer gebeurt dan ze denken, ontstaat er een positiever gevoel over de sociale cohesie en leefbaarheid. Ook blijkt uit onderzoek dat bewoners die hun gemeenschap als leefbaar ervaren, zich ook vaker hiervoor willen inzette: “Wat goed dat dit gebeurt, daar wil ik ook aan meedoen!”
Dorpsbrede gemeenschap
Het Gemeenschapszorg netwerk heeft in Beesd geleid tot tal van nieuwe activiteiten en initiatieven. Omdat vrijwel alle inwoners een band hebben met een van de aangesloten organisaties is er een dorpsbrede eenheid en een levendige gemeenschap ontstaan. Door het toegankelijk maken van elkaars achterban is het voor alle leden van het netwerk mogelijk om in contact te komen met vrijwel alle inwoners. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld al in een vroeg stadium mensen worden gesignaleerd die zorg nodig hebben. Er kan dan preventief geschikte hulp worden ingezet zodat de zorgvraag niet onnodig escaleert.
Het Gemeenschapszorg netwerk zorgt voor een levendige en krachtige gemeenschap, waarin veel aandacht is voor signalering en zorgpreventie
De ambitie van het Gemeenschapszorg netwerk is om alle inwoners te laten deelnemen aan deze gemeenschap. Uiteraard zijn er altijd mensen die door omstandigheden moeilijker kunnen worden bereikt of die minder of niet deelnemen aan activiteiten. Alle leden van het netwerk spannen zich daarom in om zoveel mogelijk (kwetsbare) mensen te bereiken en te betrekken bij de gemeenschap.
Rol voor de overheid
Het Gemeenschapszorg netwerk in Beesd wordt breed ondersteund en heeft geleid tot belangstelling vanuit vele andere dorpen en wijken. Om een Gemeenschapszorg netwerk te laten slagen is de inzet van een professionele Gemeenschapszorg Coördinator essentieel. Daarvoor is ondersteuning nodig vanuit de overheid. Ook in de participatiesamenleving blijft de overheid immers verantwoordelijk voor het collectieve belang van de gemeenschap. Om dit mede mogelijk te maken, is Stichting Gemeenschapszorg inmiddels in gesprek met de betrokken ministeries en andere maatschappelijk verbindende organisaties.
