Zorgconcept Buurtcirkel: ‘Een soort ieniemienie maatschappij om in te oefenen.’

Buurtcirkel is een zorgconcept waarin een vaste groep mensen met ondersteuningsvragen elkaar ondersteunt op basis van hun eigen talenten en krachten. Professionals kunnen zich daardoor geleidelijk terugtrekken, zo is de gedachte. Er ontstaat een horizontaal buurtnetwerk waarin burgers worden aangemoedigd om zelfstandig en zelfredzaam te zijn.

Door Buurtcirkel ontstaat ‘samenredzaamheid’

Buurtcirkel is geïntroduceerd door Pameijer, een zorgorganisatie uit Rotterdam die mensen ondersteunt voor wie meedoen in de samenleving lastig is. Een buurtcirkel bestaat uit 9 tot 12 mensen die in dezelfde wijk wonen. Buurtcirkel is een afgeleide van KeyRing, een concept dat 22 jaar geleden in Londen ontwikkeld is. Inmiddels zijn er in Nederland 25 Buurtcirkels opgericht in de regio’s Rotterdam, Nissewaard, Drechtsteden, Nieuwe Waterweg-Noord en Arnhem.

‘Het is een soort maatschappij, in het heel ieniemienie, en ik kan gaan oefenen.’ (Angelique, deelnemer Buurtcirkel de Ster)

Het onderzoeks- en adviesbureau Risbo heeft de Buurtcirkels onderzocht. Risbo ging na in hoeverre de Buurtcirkels het netwerk van deelnemers verbreden en in welke mate het hun zelfredzaamheid vergroot. Ook werd gekeken hoeveel begeleiding de deelnemers krijgen en wat voor soort begeleiding dat is. Daarnaast volgden de onderzoekers de opbouw en de realisatie van de Buurtcirkels om erachter te komen wat succesfactoren en belemmeringen zijn.

Eén van de conclusies is dat deelname aan een Buurtcirkel een belangrijke uitbreiding betekent van het netwerk van de deelnemers. Het verbetert dan ook hun emotioneel welbevinden. Verder blijkt er vooral een vorm van ‘samenredzaamheid’ te ontstaan: mensen zoeken elkaar op en helpen elkaar.

Perspectief van de deelnemers stond centraal in het onderzoek

Het doel van het onderzoek was om de impact van de Buurtcirkel op de deelnemers inzichtelijk te maken. ‘Dit hebben we onder andere gedaan door vier Buurtcirkels intensief te bestuderen’, licht onderzoeker Afke Weltevrede toe. ’We hebben daarvoor een nieuwe methode ontwikkeld: de samenredzaamheidswijzer. Hierin wilden we vooral het perspectief van de deelnemers centraal zetten. Zodoende vormt de samenredzaamheidswijzer een combinatie van een netwerkanalyse en een zelfredzaamheidsanalyse.’

Buurtcirkel geeft deelnemers zelfvertrouwen en eigenwaarde

De onderzoekers concluderen dat de groepsbenadering ervoor zorgt dat deelnemers meer sociale contacten hebben en dat het een uitbreiding vormt van hun netwerk. De coachende vorm van professionele begeleiding stimuleert deelnemers om ‘samenredzaam’ te worden op verschillende leefdomeinen. Onderzoeker Weltevrede licht toe: ‘De deelnemers koken met elkaar, helpen elkaar met het in elkaar zetten van een IKEA-kast, bezorgen boodschappen als de ander ziek is, leren elkaar hoe je een smartphone gebruikt, enzovoorts. Hun netwerk breidt uit en dat is van grote invloed op hun emotionele welbevinden. Deelname aan een Buurtcirkel leidt tot een vergroting van het zelfvertrouwen en de eigenwaarde.’

'Ik wilde zelf ook weer heel graag gewoon terug de maatschappij in. Ik wilde niet opgeven en de Buurtcirkel heeft eraan bijgedragen dat ik gewoon mijn zelfvertrouwen weer terug kreeg en gewoon weer in mijn eigen kracht ben gaan geloven.’ (Bianca, deelnemer Buurtcirkel)

Geen substituut voor professionele zorg

Een Buurtcirkel wordt door een professional begeleid, samen met een vrijwilliger. Weltevrede: ‘Buurtcirkel vraagt best wat van begeleiders. Zij moeten pionieren, ze moeten anders gaan werken, de juiste balans vinden tussen helpen en loslaten en dat is geen sinecure’. Deelnemers worden in de Buurtcirkel gestimuleerd hun krachten te gebruiken en niet te denken vanuit beperkingen. Gaandeweg krijgen de deelnemers steeds meer regie over hun eigen hulpvraag en zij vragen ook zelf om meer autonomie.

Beleidsmakers moeten echter niet te hoge verwachtingen hebben van het zorgconcept Buurtcirkel. Het is geen substituut voor professionele zorg, besluiten de onderzoekers. Wellicht neemt de zorg op den duur een andere vorm aan (meer coachend dan ondersteunend), maar professionele ondersteuning voor deze kwetsbare groep blijft nodig.

Dit artikel is een bewerkte versie van een artikel dat eerder verscheen op Movisie.nl