Van werktuigbouwkundige tot sociaal buurtondernemer

Al ruim 25 jaar is Nienke Bruinsma actief in Eindhoven op het gebied van talentontwikkeling van buurtbewoners. Eerst als vrijwilliger, toen als programmamanager en sinds 2020 als sociaal ondernemer. 

Professionals weinig zichtbaar aanwezig

We ontmoeten Nienke in de gloednieuwe Buurtontmoeting Trompstraat 2a in Oud-Woensel. Sinds twee jaar organiseert Nienke hier taalles. Eerder deed zij dit al vanuit een andere wijk in Eindhoven, waar Lydia van Dinteren (docent-onderzoeker Social Work) een jaar woonde voor haar etnografische onderzoek. Lydia zag toen van dichtbij hoe Nienke zich actief inzette voor kwetsbare inwoners in deze wijk. Zij was onder de indruk van Nienke. In een voorgesprekje vertelt Lydia wat haar is opgevallen: ‘Mijn onderzoek in de wijk laat zien dat bewoners de professionals missen in de wijk en dat professionals weinig zichtbaar aanwezig zijn in de wijk. Nienke is daarop een uitzondering in mijn ogen. Met haar tomeloze energie trekt zij steeds weer de wijk in, ook op een zondagmiddag, ook als het regent.’

Muziekles voor kinderen

Nienke woont al 30 jaar in Woensel West. ‘Dat was toen de slechtste wijk van Eindhoven, met drugshandel en straatprostitutie’, vertelt ze. Toen we kinderen kregen was de keuze: blijven we hier of gaan we weg? Je raadt het al; ze is gebleven. 

Ze besloot samen met andere buurtbewoners in actie te komen en muzieklessen te organiseren. Dat idee ontstond toevallig. ‘Er stonden gebouwen leeg in de buurt waar allerlei duistere dingen gebeurden. Toen dachten we, het zou leuk zijn als hier muziekles komt. Want mijn kinderen kunnen naar muziekles, maar een heleboel kinderen in deze wijk niet. Het was mijn eerste kennismaking met een wereld die ik van huis uit niet kende en ik vond het leuk om daarin te duiken.’

Gewoon Nienke zijn

Het begon als vrijwilligerswerk, maar later werd ze programmamanager voor woningcorporatie Trudo. Een bijzondere stap want Nienke is opgeleid als werktuigbouwkundige, en werkte jarenlang voor Philips en TNO. ‘Ik vond mijn werk in de wijk veel relevanter en wilde van mijn hobby mijn werk maken’. Het bleek de juiste keuze: ‘Als programmamanager in die wijk kon ik gewoon Nienke zijn.’ 

‘Als autodidact heb ik het mezelf geleerd’

Natuurlijk waren er ook twijfels. ‘Het eerste jaar heb ik een aantal keer gedacht: wie was ik dat ik dacht dat ik dit kon? In het begin heb ik me nog wel afgevraagd of ik niet een sociale opleiding moest doen voor dit werk, maar ik kon niets passends vinden. Als autodidact heb ik het eigenlijk mezelf geleerd. Inmiddels heb ik het vertrouwen dat ik iets kan toevoegen aan de wijk zonder de termen te kennen.’

Hoeveel kinderen hebben hulp nodig?

Als programmanager coördineerde Nienke het inplaatsingsprogramma in Woensel-West. Mensen kregen voorrang op een woning in ruil voor tien uur per maand vrijwilligerswerk voor de wijk. Ook kregen ze 100 euro per maand korting op de huur. 

Ze zette een buurtgericht programma op voor kinderen met verschillende emancipatieactiviteiten zoals taalles, muziekles en sportactiviteiten. Hiervoor maakte Nienke eerst samen met verschillende stakeholders uit de wijk een gedegen analyse van de verschillende risicogroepen. ‘Juist mijn technische achtergrond maakt dat ik daar op een andere manier naar kijk dan meer sociaal geschoolde mensen, ik kijk heel feitelijk-analytisch.’

Op basis van beschikbare cijfers bracht ze in kaart hoeveel procent van de kinderen opgroeit in hoog-risico thuissituaties en/of kwetsbare situaties. Vervolgens zocht ze op hoeveel kinderen er in de wijk woonden en hoe oud ze waren. Zo rekende ze per leeftijdsgroep uit voor hoeveel hoog-risico kinderen ze dan activiteiten moesten organiseren. Lydia zegt: ‘Dat klinkt eigenlijk heel logisch, maar ik heb nog nooit gehoord van een sociaal werker die het zo aanpakt.’

Niet achter het bureau

Na 10 jaar ging Nienke weg bij de woningcorporatie. Haar takenpakket was veranderd waardoor ze minder in de wijk aanwezig kon zijn. ‘Ik heb echt gevoeld dat het werk in de wijk zit, dat wilde ik niet vanuit een centraal kantoor doen.’ Ook wilde ze niet meer in de wijk werken waar ze zelf woonde. 

Laagdrempelige taalles in de wijk

Sinds eind 2020 is Nienke actief als sociaal ondernemer en organiseert ze taalles voor volwassenen in Hemelrijken, Lakerlopen, Doornakkers en Muschberg Geestenberg.
Nienke vertelt hoe de taalles voor volwassen is ontstaan en hoe ze dat heeft aangepakt. Als de kinderen in de wijk extra taalles nodig hadden, dan is dat meestal omdat die ouders geen goed Nederlands spreken, zo redeneerde Nienke. 
Dus op een avond dat de ouders toch al op school kwamen voor gesprekken is ze daar de ouders gaan werven voor taalles. Dit leverde uiteindelijk 35 geïnteresseerde ouders op. ‘Maar we kregen helaas niet een klasje van 8 vol’ om een lesgroep te starten met Taalkracht, de professionele aanbieder van taalles in Eindhoven. Dit had te maken met allerlei regels waar de organisatie zich aan moet houden omdat zij door de overheid gefinancierd worden. ‘Dat was een enorme tegenslag, maar ik houd er ook wel van om dingen heel praktisch en pragmatisch op te lossen. Bij Philips liep ik ook het liefste in de fabriek rond om problemen op te lossen. Dus toen zijn we het zelf gaan doen.’

‘Het helpt als vrijwilligers en deelnemers in dezelfde buurt wonen’

Zo is de werkwijze voor ‘Les in de buurt’ taallessen voor volwassenen ontstaan. De taalles wordt in de buurt aangeboden door vrijwilligers uit de buurt voor mensen uit de buurt. Dat zowel de deelnemers als de vrijwilligers uit de buurt moeten komen is een bewuste keuze. ‘Ik wil graag mensen verbinden, zodat zij een groter netwerk krijgen en meer kunnen participeren. Dan helpt het als mensen in dezelfde buurt wonen.’ Ook werken we met heterogene groepen met deelnemers van verschillende niveaus. ‘De vrijwilligers gebruiken overigens gewoon dezelfde methodieken als Taalkracht’, benadrukt Nienke. 

Lydia vult aan: ‘Nienke zit dus in de buurt, laagdrempelig, bij de mensen die de taalles nodig hebben. De lessen beginnen ook pas wanneer de kinderen op school zitten.’ En als een deelnemer niet naar de taalles komt gaat ze er gewoon even langs. Dat is typisch Nienke. 

Nienke: ‘Het gaat verder dan taalles, tijdens de taalles helpen we deelnemers ook met allerlei dingen zoals het aanmelden van de kinderen voor zwemles en met post van instanties. Of we verwijzen ze naar andere organisaties die kunnen helpen.’

‘Het vinden van de deelnemers doe je op straat’, legt Nienke uit. Op een zonnige woensdagmiddag -als de school net uit is - staat ze folders uit te delen op straat om ouders te werven. ‘Ik luister dan naar de taal waarin de ouders met hun kinderen praten, spreek ze aan en nodig hen dan persoonlijk uit.’ 
Tijdens dit gesprek heeft Nienke de termen outreachend en vindplaatsgericht niet één keer gebruikt, toch wordt duidelijk dat zij van nature zo werkt. Vorig jaar bereikten Nienke en de vrijwilligers al ruim 60 mensen met de lessen.

Duurzaam verbinden

Lydia belicht nog een ander kenmerkend aspect aan de werkwijze van Nienke. ‘In mijn beleving blijft Nienke soms heel lang wachten en nog eens wat anders proberen als iemand niet meegaat in haar plannen of ze tegenwerkt. Jij gaat niet snel de confrontatie aan, toch?’ 
Nienke: ‘Ik ben met bewoners geduldiger dan met professionals. Het is hun wijk, zij wonen daar nog 100 jaar en ik ben misschien over drie jaar weg. Dat is niet aan mij. Ik ben ook geen opbouwwerker of van de gemeente.’ 

Even later wordt duidelijk dat ze altijd wel een doel heeft, maar dat ze investeert in duurzame verandering. ‘Natuurlijk heb ik vaak wel een plan waar ik heen wil. Ik blijf ze uitnodigen. Het is leuk als je bewoners dan uiteindelijk meekrijgt. Dan heb je iets gebouwd dat duurzaam is.’
Lydia vult spontaan aan: ‘Door haar passie kan Nienke heel goed mensen aan zich verbinden’. Lachend zegt ze: ‘Ik zit nu dus ook in het bestuur van haar stichting.