Scheuren in het dorp
Foto: Gus Drake
Hoe maak je zichtbaar wat er in de gescheurde (t)huizen van een aardbevingsdorp gebeurt? En hoe neem je als dorpelingen gezamenlijk afscheid van het verleden? Opbouwwerker Henriëtte Verhoeff vertelt over een bijzonder project.
Overschild is een klein dorpje in de Gemeente Midden-Groningen. Er staan zo’n 250 woningen en er wonen ongeveer 500 bewoners. Het dorp ligt door gaswinning in aardbevingsgebied en zit al jaren in een versterkingsproces. 80% van de woningen zijn, of worden afgebroken en weer nieuw gebouwd of versterkt. Dat is ingrijpend voor een klein dorp. Ondanks dat er al een heel aantal woningen zo goed als klaar zijn, zal dit hele proces naar verwachting nog tot 2028 duren.
Meer dan een stapel stenen
Het versterkingsproces heeft niet alleen te maken met woningen en de stenen, maar veel meer nog met de herinneringen van de bewoners en het thuis van de bewoners. Het proces waarin de onzekerheid, spanning en stress een grote rol spelen zorgen voor de nodige emoties en problemen. Het is voor veel mensen zwaar.
Ongelijke behandeling
Helaas vertoont het dorp zelf inmiddels ook scheuren. Scheuren vanwege de ongelijke behandeling. De één krijgt een compleet nieuwe woning, de ander moet spaargeld bijleggen, een lening afsluiten of kleiner laten bouwen. Weer anderen weten nog steeds niet waar ze aan toe zijn of hebben een relatief klein geldbedrag gekregen voor de schade aan hun woning. Deze ongelijke behandeling zorgt voor afgunst en jaloezie. Gevolg is dat mensen hun dorpsgenoten niet meer op de koffie durven te vragen omdat ze zelf in een mooi nieuw huis wonen, en de dorpsgenoten nog niet eens weten wat er gaat gebeuren met hun woning.
Culturele-, creatieve- en kunstactiviteiten
De afgelopen jaren zijn er vanuit de werkgroep ‘Beleving en Verhaal’ in Overschild een aantal mooie culturele projecten georganiseerd in samenwerking met een aantal kunstenaars uit het dorp en met de inzet van verschillende professionals en bewoners.
In april/mei 2023 vond Ode to Home, de fototentoonstelling met audiotour van Gus Drake plaats. Gus volgde vier jaar lang een aantal bewoners in het versterkingsproces en heeft door middel van foto’s en verhalen de beleving van de bewoners zichtbaar en hoorbaar gemaakt in een leegstaande en beschadigde woning. In juni is de woning gesloopt met fototentoonstelling en al. De foto’s zijn samen met de verhalen samengebracht in een boek, dat de dorpelingen gratis konden ophalen bij tijdens de openingstijden van de tentoonstelling.
Op de onderstaande foto, die Gus een aantal dagen voor de sloop van één van de woningen maakte, is te zien hoe een vrouw een aantal bakstenen verzamelde om deze als tastbare herinnering te verwerken in het nieuw te bouwen huis.
Foto: Gus Drake
Kunstprojecten en opbouwwerk
Als opbouwwerker was ik betrokken bij het realiseren van de expositie. Onder andere door bewoners te werven die in de weekenden, tijdens de openingstijden, aanwezig wilden zijn om de bezoekers te verwelkomen en wegwijs te maken. Ik kijk daarbij naar talenten. In ons dorp woont iemand die prachtig piano kan spelen, daarom heb ik hem gevraagd om te spelen bij de opening.
Door het organiseren van culturele, creatieve en kunstzinnige activiteiten probeer ik bewoners weer met elkaar te verbinden door ze op een andere manier in contact te brengen. Ook haak ik aan bij andere culturele activiteiten in het dorp. Het motiveert me dat mensen weer met elkaar in gesprek komen, dat er weer even een glimlach te zien is op hun gezicht.
Politiek betrekken
Een kunstproject als Ode to Home leent zich ook goed voor het betrekken van de politiek. Het is een middel om de mensen aan de top te laten zien, horen en ervaren wat er nu werkelijk gebeurt in zo’n dorp en wat de impact is op de mensen persoonlijk, de gezinnen, families en het dorp als geheel. Dat het niet alleen maar om de huizen gaat. Bij de fototentoonstelling waren de burgemeester en mensen vanuit zowel de lokale als landelijke politiek aanwezig. Zij werden geraakt door de foto’s en persoonlijke verhalen.
Sociaal versterkingsproject
Bewoners werden even gezien en gehoord! Mijn hoop is dat, door bewoners weer in contact te brengen met elkaar, te verbinden met elkaar en samen leuke dingen te doen, zij toegroeien naar het samen weer kunnen ‘bouwen’ aan een nieuwe sociale structuur in het dorp, waarin alleen nog de saamhorigheid versterkt wordt (in plaats van de woningen).
Dat de pijn van het afscheid van het oude, naar verbondenheid zal leiden in het nieuwe.
