Over de waardering van natuur in een groenarme wijk

Vijftien jaar geleden werd een nieuwbouwproject Zuidpunt in de wijk Lombok in Utrecht opgeleverd. Het viel ons, een aantal van de toekomstige bewoners, op dat de openbare ruimte erg stenig was ingericht.  

Via een presentatie hebben we onze nieuwe buurtgenoten ecologisch ingerichte oevers laten zien als voorbeeld van hoe het ook bij ons groener kon. Dit leverde ons een mandaat op om in gesprek te gaan met de gemeente met als doel een groene(re) woonomgeving te realiseren. Een buurtbewoonster met een ecologisch adviesbureau ondersteunde ons daarbij. Samen maakten we een plan waar de aanwezige, meer dan 50 jaar oude, platanen naadloos inpasten.  

Wijkmanager met groen hart 

In 2008 was het voor de gemeente Utrecht een uitzondering dat buurtbewoners zelf met groene ideeën kwamen. Er was wantrouwen over de haalbaarheid, wenselijkheid en continuïteit van onze plannen. We wilden de groene oever niet alleen zelf inrichten, maar ook beheren. Gelukkig troffen we een wijkmanager met een groen hart en veel vertrouwen in bewoners die ervoor gezorgd heeft dat er een beheerovereenkomst door gemeente en bewoners getekend kon worden. 

Aanleg natuurvriendelijke oever

Snelweg voor kleine dieren 

Het budget voor de inrichting van de openbare ruimte is daardoor groener besteed. In plaats van een versteende boulevard met steile kademuren werd een natuurvriendelijke oever aangelegd en in plaats van een stenen plein met bankjes verscheen een groen veld met (fruit)bomen en gemengde inheemse hagen. Hagen zijn namelijk de snelwegen van plantjes en kleine dieren.  

Ook kwamen er grastegels daar waar bereikbaarheid voor nooddiensten bij een appartementengebouw nodig was. De plantdagen leverden leuke publiciteit op en grote inzet van de bewoners en gemeenteambtenaren. 

Fruitbomen en hagen

Onkruid verwijderen 

Aanvankelijk was er niet alleen bij de gemeente enige scepsis. Ook bewoners moesten wennen aan de doelstelling om het inheemse planten en dieren naar de zin te maken. Eerst  lag de nadruk op het verwijderen van (on)kruiden om later steeds meer oog te krijgen voor wat er van nature op onze Zuidpunt groeit en bloeit.

Hulp van de ijsvogel 

Langzaamaan krijgen buurtgenoten meer waardering voor de natuur in onze buurt. We krijgen daarbij hulp van aansprekende soorten als de ijsvogel, fuut, putter, dagpauwoog, bont zandoogje, gele morgenster, ratelaar etc. die we veelvuldig fotograferen en met elkaar via de groepsapp delen. En zo wordt bijvoorbeeld ook de actie ‘maai mei niet’ door ons gemotiveerd met het verhaal over de bijen die na de winter weinig voedsel hebben en profiteren als we madeliefjes en paardenbloemen laten staan. Dit heeft er toe geleid dat er geen enkele bloem meer weggeschoffeld wordt op de Zuidpunt.  

Natuurvriendelijke oever in bloei

Stoepplantjes uit de anonimiteit 

Tijdens corona heeft het project Stoepplantjes van De Hortus in Leiden een boost gekregen. Op verschillende plekken in Nederland haalden mensen (onterecht) ongewenste plantjes uit de anonimiteit. Ook wij omcirkelden stoepplantjes en zetten de namen erbij met krijt. Mensen gingen hierdoor met een ander oog naar ze kijken. 

Stoepplantje uit de anonimiteit

Beleid in groenarme wijken 

Inmiddels is in beleidsstukken van de gemeente Utrecht te lezen dat Lombok onder de groenarme wijken van de stad valt. Anders dan 15 jaar geleden stimuleert en faciliteert de gemeente nu bewonersinitiatieven die openbaar groen willen beheren. Het contact met de gemeente is goed. Het is gericht op samenwerking en het vinden van oplossingen.  

 
Voor gemeenten is het een uitdaging om bewonersinitiatieven van postzegelformaat te faciliteren. Iedere groep heeft net weer andere ideeën. Om dat in lijn te brengen met elkaar is er in Utrecht het platform BuurtNatuur030 opgezet. Zonder te veel te vergaderen wisselen we als groenbeheerders kennis uit. Deskundigheidsbevordering op basis van inspiratie. 

Opgestoken duim 

Bij de maandelijkse groengroepochtenden op de Zuidpunt ligt de nadruk op gezelligheid. Het samenwerken in het groen doe je voor je plezier en zeker niet omdat het moet. Ook daar hebben actieve bewoners aan moeten wennen. Er zijn buurtgenoten die juist voor een flat gekozen hebben omdat ze genoeg hadden van een tuin, anderen hebben het te druk door werk of privézaken. Maar menig opgestoken duim of complimentje via de app laat zien dat het draagvlak voor de resultaten van de groene activiteiten groot is.  

Fijne woonomgeving 

Zo’n twintig bewoners steken regelmatig de handen uit de mouwen. Jong en oud draagt een steentje bij. Drie jaar geleden vierden we ons tienjarig bestaan met een gezamenlijke maaltijd. Iedereen in de groengroep brengt kennis en ervaring mee die gewaardeerd wordt. En bovenal betrokkenheid bij een fijne woonomgeving. Daar blijkt namelijk dat als je de omgeving voor plantjes en dieren aantrekkelijker maakt, er ook een fijne verblijfplek voor mensen ontstaat.  

Ecosociaal buurtmaken 

Dit verhaal is onderdeel van de serie over ecosociaal buurtmaken. De leefomgeving in achterstandswijken is vaak minder groen (met gevolgen voor gezondheid en hittestress) en ligt vaker vlak bij een snelweg. Met als doel sociale rechtvaardigheid en een betere balans tussen mens en natuur. Hoe gaat dat in de praktijk?