Opbouwwerk is een functie voor de lange termijn

Samenlevingsopbouw is in Groningen springlevend. Voor alle ruim 500 medewerkers van WIJ Groningen, verdeeld over 13 teams, is er de mogelijkheid een leergang samenlevingsopbouw te volgen, zodat wijkteammedewerkers oog krijgen voor de buurtgemeenschappen. Vooral een aanvulling voor wie in het dagelijks werk gericht is op individuele hulpverlening.  

Sanne Werkman werkt in vier wijken in Groningen. Haar uitvalsbasis is een pand middenin de wijk: een inlooplocatie voor bewoners van Groningen-Zuid. Bewoners worden hartelijk ontvangen door vrijwilligers van de entree.   

Hetsociaal team waar Sanne bij hoort, WIJ Corpus den Hoorn, bestaat voornamelijk uit collega’s die gewend zijn individuele hulp te bieden. Sanne en haar collega-opbouwwerker dragen expliciet de zorg voor het collectief in hun portefeuille, samen met jeugdwerkers en een medewerker opvoeden en opgroeien. Ze zijn als opbouwwerkers geschoold in Asset Based Community Development (ABCD), een wereldwijd gebruikte filosofie over samenlevingsopbouw die focust op de aanwezige bronnen. 

Het begint bij de relatie 

Zeker één keer per week maakt Sanne tijd om zonder doel of vooropgezet plan op straat te zijn. Ze vindt het heel belangrijk deze ‘vrije tijd’ in te plannen waarin niets moet en er vooral ruimte is voor spontane ontmoetingen. Zo leidde een gesprek op straat over een hondje tot een ontmoetingsmoment van buren. ‘Uit het gesprek bleek de wens om meer buren te leren kennen. Ik help dan contacten te leggen als bewoners die zelf nog niet hebben, zoals met een kerk die thermoskannen kan uitlenen en de woningbouwcorporatie die de koffie financiert.’ 

Sanne sluit regelmatig aan bij activiteiten in de wijk, legt lijntjes met professionals en ondersteunt bewonersinitiatieven. Daarnaast heeft ze verschillende projecten en gaat ze af en toe mee op huisbezoeken met collega’s die individuele hulp bieden. Ook dan werkt ze, in lijn met de ABCD-filosofie, nadrukkelijk niet vanuit een probleem. ‘Het is een kans om bewoners uit de wijk te leren kennen. Ik ben graag aan het oogsten wat er allemaal aan talent is.’  

‘Breiend door de wijk’

Sanne heeft talloze voorbeelden van hoe ze ‘breiend door de wijk’ gaat, mensen met elkaar in contact brengt, deuren opent en nieuwe mogelijkheden ziet. Ze vertelt over een huisbezoek aan een nieuwe bewoner van de wijk. ‘Hij sprak de Nederlandse taal nog niet, was gevlucht en had net een verblijfsvergunning gekregen. Hij was handig, had in zijn thuisland ooit zijn huis vakkundig opgeknapt en vertelde dat hij graag kookt. Dan gaat er bij mij dus direct een lamp aan.’ Sanne bracht hem in contact met een kookclub in de wijk. ‘Ook gaat hij nu naar het Taalcafé, een prachtige club mensen bij ons in het pand.’ 

Waar werelden elkaar raken 

Na een korte loopbaan als geestelijk verzorger, heeft Sanne vierenhalf jaar op de kansel gestaan. ‘Daar was ik eigenlijk al bezig met opbouwwerk. Buiten je eigen wereld treden en van mensen horen: hé, wie ben jij, wat is jouw levensverhaal en zodoende aan gemeenschapsvorming doen.’ 

‘Ik noem dat grensganger zijn. Ook als opbouwwerker beweeg je aldoor van de ene wereld naar de andere wereld. De rijkdom zit vaak waar de werelden elkaar raken. Dat zie je in de natuur ook. Op de grens waar bos in weide overgaat komt de grootste soortenrijkdom voor. En dat is waar ik mij het liefste ophoud, op de plek waar onbekenden elkaar ontmoeten en uit al die verschillen nieuwe ideeën ontstaan.’ 

10.000 mensen 

‘Mijn mensbeeld is dat iedereen in de kern hetzelfde wil, namelijk gezien worden en een zinvol leven hebben. Elk mens heeft diens levensverhaal, en dat vind ik de moeite waard.’ 

Sociale cohesie en eenzaamheid zijn centrale thema’s in haar werk. Elkaar leren kennen vindt Sanne heel belangrijk. ‘Ik heb een soort van gretigheid. Ik wil het liefst alle 10.000 mensen die hier wonen leren kennen.’ Ze heeft niet de illusie dat dat kan, maar: ‘Ik vind opbouwwerk ook een functie voor de lange termijn.’ Ze wil als opbouwwerker langdurig verbonden zijn aan de wijken waar ze werkt.

Conflict leren verdragen 

‘Ik ben nu een jaar opbouwwerker. In mijn eerste weken kreeg ik direct een overlastzaak met hangjongeren. Dat is natuurlijk niet het leukste. Tegelijkertijd heb ik door dit proces geleerd om conflict te kunnen verdragen.’ 

‘Mensen (bewoners en betrokken professionals) hebben allemaal een eigen perspectief op de werkelijkheid en op wat belangrijk is. Soms is het best lastig om je te realiseren dat een ander perspectief ook wijsheid in zich heeft. Tegenwoordig kan ik ervoor zorgen dat elk van die partijen, ieders perspectief, zich gehoord kan voelen, zelfs al staat men tegenover elkaar.’  

Volgens Sanne is het belangrijk om voorbij de overlast te kijken. Het helpt om samen te bedenken wat voor positiefs er op zo’n plek kan ontstaan.  

Duurzaamheidsspinnenweb 

Het thema duurzaamheid en wat ze hier als sociaal werker mee kan, houdt Sanne ook bezig. ‘Ik zie dat overheden erg op energie focussen, terwijl niet iedereen daar warm voor loopt. Er zijn ook mensen die zwerfafval prikken. En je hebt mensen die groene vingers hebben. Door mensen in de wijk te verbinden op het thema waar hun interesse ligt, kun je een heel collectief aanspreken en kunnen buurtbewoners elkaar inspireren, soms ook weer op een ander duurzaam thema. Naast energiecoaches zou ik voor duurzaamheidscoaches pleiten, zodat je het veel integraler kunt aanpakken. Dat is de reden waarom ik zelf Positieve Gezondheid met duurzaamheid heb gecombineerd en een duurzaamheidsspinnenweb heb gemaakt. Een tool om duurzame stappen te zetten op individueel, maar ook op wijkniveau.’ Binnenkort verschijnt hierover een artikel op Krachtproef. 

Organisch werken 

Sanne geeft een voorbeeld van een bewoner die in zijn wijk aan de slag wilde met duurzaamheid. ‘Het enige wat ik heb gedaan is met hem in gesprek gaan en hem adviseren om ook ruimte te bieden voor andere duurzame interesses in de wijk naast het thema energie. Inmiddels zijn er wijkbewoners aangesloten, is er een wijkbijeenkomst geweest en mocht ik hun enquête ter inspiratie weer delen met een andere bewonersgroep.’   

Ze heeft lineair denken losgelaten. ‘Ik werk nu meer organisch en vanuit de wensen van wijkbewoners; ik heb allerlei mensen in contact gebracht met een naaicafé, een Odensehuis, een taalcafé. En met elkaar. Ik heb geleerd vertrouwen te hebben in dat het ene duwtje hier en het andere duwtje daar, iets oplevert. Ook dingen die ik zelf niet had bedacht.’ Toch hangt het niet van toevalligheden af, want Sanne weet heel goed waar de beukennootjes zijn verstopt, en wanneer ze die het best tevoorschijn kan halen. 

Jasmijn Pronk sprak met Sanne Werkman over haar werk in het kader van De terugkeer van Samenlevingsopbouw. Een serie van verhalen waarin duidelijk wordt hoe mensen vanuit verschillende posities werken aan samenlevingsopbouw.