Brood based community development

Het Bollenpandje in Bospolder Tussendijken is het thuis van een levendige bewonerscommunity. Geen traditionele plek voor hulpverlening, maar een klein hoekpand waar buurtgenoten elkaar ondersteunen. Kunstenaar Ximena Davalos vertelt over een woensdagmiddag. Een man, lichtelijk in paniek vanwege het betalen van een digitale factuur, wordt bijgestaan door behulpzame buurtgenoten die op dat moment bezig zijn met een klusje in het Bollenpandje. En een vrouw, die 20 jaar in het buitenland heeft gewoond, maakt kennis met andere bezoekers en vindt zo bekenden terug uit haar kindertijd.

‘Het gaf de vrouw een gevoel van; ik hoor hierbij’, vertelt Ximena. ‘Steun die ze hard nodig heeft nu ze zich enigszins verloren voelt omdat ze de regels in Nederland niet kent.’  

Het voorbeeld is exemplarisch voor de huidige tijd. Ximena ziet verschillende uitdagingen, zoals wantrouwen in systemen en de omgang met spanning en polarisatie in de wijk. Vanuit haar positie als bewoner ervaart ze uitdagingen in systematische processen (o.a. bureaucratie), om de twee werelden -van initiatieven en het systeem/overheid- dichterbij elkaar te brengen. 

Omarmen van conflict

In het Bollenpandje wordt iedere dag gewerkt aan samenlevingsopbouw. Het is een inclusieve plek waar mensen van diverse achtergronden en leeftijden samenkomen. ‘Elke dag zijn er andere verhalen. We zijn hier om elkaar te leren kennen en relaties op te bouwen.’ 

Het omarmen van conflict ziet Ximena als cruciaal voor groei en ontwikkeling. Ze vindt het belangrijk om ruimte te maken voor dialoog tussen bewoners onderling en tussen bewoners en bestuurders. ‘De beslissingen en acties van bewoners worden sterk beïnvloed door hun inbreng, waardoor ze actieve deelnemers worden in het vormgeven van de toekomst van hun gemeenschap.’

Community builder & community artist 

Ximena is een community builder en community artist. ‘Mijn eerste opleiding was in psychologie, maar later heb ik kunst en fotografie gestudeerd in Frankrijk en Nederland. Sindsdien heb ik kunst toegepast op maatschappij en cultuur.’

‘Dit bracht me uiteindelijk hier, in deze gemeenschap waar ik me nu al 17 jaar inzet voor sociale verandering. De kunst speelt een centrale rol in al mijn projecten, en mijn drijfveer is om mensen met elkaar te verbinden en hen in staat te stellen hun eigen stem te laten horen, ongeacht hun achtergrond of identiteit. Kunst en gemeenschap zijn voor mij onlosmakelijk met elkaar verbonden, en ze vormen de kern van mijn werk in de wijk.’

Ecologische kijk

‘Ik begon oorspronkelijk met een groep vrouwen om een meer ecologische kijk op de wereld te ontwikkelen. We hielpen elkaar en begonnen met kleine buurtinitiatieven. Al snel realiseerde ik me dat ik wilde werken met volledig diverse gemeenschappen. Niet beperkt door geslacht, leeftijd, situatie of achtergrond. In dit land wordt er al genoeg gedaan om ons in hokjes te plaatsen en te classificeren, dus besloot ik juist te werken met diversiteit en het buiten de gebaande paden denken’.

‘Zo is onze stichting Veerkrachtige Gemeenschap tot stand gekomen. Uiteindelijk werd de groep zo groot dat we een fysieke plek nodig hadden. Het lot bracht ons samen met Tonny van Sommeren, een community builder/artist met meer dan 20 jaar ervaring. Zij is initiatiefnemer van verschillende projecten in Delfshaven en Rotterdam en master in ABCD. Dus de match was “magnetic”.’ 

Probleemwijk vol wijsheid

‘We werken in de wijk Bospolder-Tussendijken, gelegen in Delfshaven, Rotterdam. Deze wijk wordt vaak gezien als een van de armste wijken met hoge criminaliteitscijfers en een hoge bevolkingsdichtheid per vierkante meter. Wat deze buurt echter zo rijk maakt, is de diversiteit van de culturen die er samenleven. We benaderen deze wijk niet als een probleem, maar eerder als een plek vol potentieel en rijkdom. Hier vinden we zoveel verschillende culturen, en met die diversiteit komt ook een enorme schat aan wijsheid en ervaring. De wijk ondergaat momenteel veel veranderingen, met renovaties en nieuwbouwprojecten, wat leidt tot een instroom van bewoners met hogere inkomens. Onze missie is om al deze diverse gemeenschappen met elkaar te verbinden en te benadrukken wat ze gemeenschappelijk hebben.’

Brooderhood - Asset Based Community Development

De titel van dit interview is afgeleid van Asset Based Community Development (ABCD). Deze filosofie neemt wat er al is aan vaardigheden en talenten als vertrekpunt voor community building. Ximena past deze benadering op een unieke manier toe, onder andere door aandacht te besteden aan wat mensen hebben meegekregen van hun voorouders. Deze denkwijze erkent dat mensen een geschiedenis met zich meedragen. In haar werk benadrukt ze het belang van leven in verbondenheid, zorg voor elkaar, de natuur en het land. Waarden die centraal staan in het bewustzijn van inheemse culturen. 

‘Als een praktische toepassing van de ABCD-filosofie ben ik momenteel betrokken bij het community art project genaamd Brooderhood, dat nu 3 jaar bestaat. In dit project gebruiken we het samen bakken van brood als een manier om te verbinden en te discussiëren over tradities, voorouders, de waarde en liefde voor onze middelen, en de invloed die wij als gemeenschap op de toekomst hebben. Dit project benadrukt niet alleen de verbondenheid en zorg voor elkaar, maar dient ook als een levendige illustratie van hoe culturele tradities en waarden uit het verleden een actieve rol spelen in het vormgeven van onze gemeenschappelijke toekomst.’

Brood als symbool voor samenzijn

‘Brooderhood brengt mensen van verschillende achtergronden samen en laat zien dat, ondanks onze verschillen, we dezelfde basisbehoeften en verlangens delen. Dit project benadrukt de universele kracht van brood als symbool voor samenzijn en de basis van familie en gemeenschap.’

‘Tijdens de broodbakactiviteit creëren we een gemeenschappelijke zuurdesemstarter, die we voeden met rituele handelingen. Voorafgaand aan het voeden van de zuurdesem delen deelnemers persoonlijke verhalen. Dit ritueel creëert een diep gevoel van verbinding en bewustwording. Het is een gelegenheid om persoonlijke kracht te erkennen en te delen met anderen. Deze broodbakactiviteiten bieden niet alleen de mogelijkheid om te leren over het broodbakproces, maar dienen ook als platform voor het delen van verhalen, het vieren van culturele erfgoed en het versterken van de gemeenschap.’

7 generaties vooruit denken

Ximena gebruikt veel vanuit haar kennis van inheemse volkeren zoals het ‘7th generation decision making’. We kunnen leren van onze voorouders, maar vooral ook vooruit denken aan de toekomstige generaties. Dit beïnvloedt ons denken over democratie en besluitvorming.’ 

‘Verder is geloofsovertuiging een belangrijke waarde voor veel mensen die hier komen. Het maakt niet uit welke religie je aanhangt; veel dingen komen wel overeen. In Nederland zie je vaak dat het niet over religie en politiek mag gaan als mensen ergens samenkomen. Hier is daar juist wel ruimte voor, het is namelijk ook spiritualiteit.’ 

Rituelen verbinden 

De meeste activiteiten van Brooderhood omvatten rituelen die bijdragen aan het gevoel van verbondenheid en gemeenschap. ‘We organiseren bijeenkomsten rondom een vuur, waarbij de deelnemers samen een reis maken door de tijd. Ze denken na over hun voorouders, soms zelfs overgrootmoeders, en analyseren hoe hun geschiedenis en erfgoed van invloed zijn geweest op hun huidige situatie en toekomstperspectieven. Het stellen van vragen over waar ze vandaan komen, wie hun voorouders waren en hoe dit hun huidige en toekomstige leven beïnvloedt, is een belangrijk onderdeel van deze rituelen.’

‘Gemeenschapsvorming begint op deze manier bij het individu. Mensen verkennen eerst hun eigen identiteit en verleden. Daarna richten ze zich op hun woonomgeving en bepalen ze wat ze willen bereiken voor de wijk en de toekomst. Dit proces laat zien dat de betrokkenheid van inwoners vaak leidt tot persoonlijke groei wat weer zorgt voor (meer) gemeenschapsvorming.’

Van egocentrisch naar ecocentrisch

Ximena benadrukt dat duurzame verandering in de samenleving alleen vorm kan krijgen door gemeenschapsvorming. ‘Het is cruciaal om de egocentrische benadering, die gericht is op individualisme en productiviteit, los te laten voor een ecocentrische benadering, waarbij de focus ligt op de gemeenschap en herproductiviteit. Dit perspectief is onmisbaar voor het vormgeven van onze collectieve toekomst.’

Shahrzad Nourozi sprak met Ximena Davalos over haar werk in het kader van De terugkeer van Samenlevingsopbouw. Een serie van verhalen waarin duidelijk wordt hoe mensen vanuit verschillende posities werken aan samenlevingsopbouw.