De kracht van Duurzaam Soesterkwartier

Het Soesterkwartier is een wijk aan de westkant van Amersfoort, na 1904 gebouwd bij het spoorwegemplacement achter het Amersfoortse station. ‘De groep wijkbewoners die zich verzette tegen de voorgenomen sloop van de Wagenwerkplaats kwam deels uit families die altijd gewerkt hadden bij de spoorwegen, veelal spoorwegarbeiders die vanaf 1904 in de wijk waren komen wonen. Deze arbeiders werkten in gebouwen met prachtige namen zoals de Veerensmederij, het Centraal Ketelhuis, de Rijtuigenloods en de Wagenwerkplaats. Mensen hebben daar decennialang gewerkt’, vertelt Fokke de Jong, één van de initiatiefnemers van de bewonersorganisatie Duurzaam Soesterkwartier.

Tegenwoordig telt de wijk ongeveer 4500 woningen en zo'n 10.000 inwoners. 'Er zat heel veel oud zeer en dat kwam naar boven toen het bekend werd dat het gebied gesloopt zou worden. Vanaf 2000 kwamen mensen in opstand onder leiding van wijkbewoonster Joke Sickman en in 2007 ging het college akkoord met het behoud van het oude industrieel erfgoed rondom de Wagenwerkplaats. De gemeente zei wel: als jullie de gebouwen willen behouden dan is het nodig om daarbij een visie te ontwikkelen. Dat werd duurzaamheid.'

Duurzaam Soesterkwartier
Fokke de Jong is sinds 2007 actief in Amersfoort. De bewonersorganisatie Duurzaam Soesterkwartier ontstond vanuit het verzet tegen de voorgenomen sloop van het industriële erfgoed, de Wagenwerkplaats. Inmiddels heeft de bewonersorganisatie dit gebied weten om te vormen tot een evenemententerrein met horeca, (duurzame) bedrijven en ateliers, en zich weten te ontwikkelen tot een ware expert op het gebied van duurzaamheid.

Samen isoleren

Duurzaam Soesterkwartier stortte zich op thema duurzaamheid en zo ontstonden steeds nieuwe nieuwe initiatieven. 'In 2009 kwam het initiatief tot het organiseren van Duurzaamheidsdagen. Yvonne Feuerhahn was in die tijd bezig om huizen te isoleren en ook andere families in het Soesterkwartier wilden hun huizen laten isoleren. De één vroeg informatie op bij de aannemer, de ander keek naar de materialen. Zo konden ze flinke kortingen regelen in verhouding tot eigen investeringen. Bewoners van aangrenzende straten toonden ook belangstelling en in vier jaar tijd werden zo'n 240 huizen geïsoleerd.'

Het volgende project betrof zonne-energie. Op zo'n honderd huizen en op twee basisscholen zijn zonnepanelen aangelegd. 'Daarvoor riepen zogeheten 'straatambassadeurs' per straat mensen bij elkaar op om de mogelijkheden van zonnepanelen te bespreken. Dat bleek niet op alle kleine daken haalbaar. We kwamen toen in gesprek met basisscholen De Kubus en Het Anker en die wilden wel zonnepanelen aanleggen. Dat betekende dat bewoners in de scholen konden investeren, waardoor de scholen de eigen energievoorziening konden opwekken. Bewoners ontvangen rente op de besparingen aan energie die het de school oplevert.'  

Nog een vrij succesvol bewonersinitiatief dat ontstaan is vanuit een werkgroep van Duurzaam Soesterkwartier is het Soesterhof, een duurzaam woonproject met energie-neutrale woningen met zowel huur- als koopwoningen.

Waarom meedoen?

Op dit moment zijn er zo'n 50 actieve buurtbewoners, terwijl door de jaren heen zo'n 250 mensen direct betrokken raakten bij Duurzaam Soesterkwartier. Waarom ontstond deze actieve community juist in het Soesterkwartier? 'Er zijn heel veel mensen die zich inzetten om iets moois van deze wijk te maken. Het begint bij het eigen huis, dan bij de eigen straat en vervolgens de hele wijk. Gezamenlijk isoleren draagt bij aan de verbetering van de hele wijk. Mensen gaan erover nadenken, ze wisselen kennis uit, van het ene initiatief komt het andere.'

Fokke vervolgt: ‘Dat er zo'n groep actief werd, was mogelijk omdat er in relatief korte tijd zoveel mensen in onze wijk zijn komen wonen. Er zijn mensen met een religieuze overtuiging, mensen die de handen uit de mouwen willen steken of juist iets willen doen aan duurzaamheid of het klimaateffect.' Toch is het vaak wel dezelfde groep mensen die de initiatieven nemen. 'Als zorg voor ouderen het onderwerp is, dan komen de vaste activisten, alleen de ouderen zelf komen niet. Bij sommige buurtbewoners bestaat nog altijd het wantrouwen: ze denken dat Duurzaam Soesterkwartier een verlengstuk van de overheid is.'

Veel initiatieven lopen inmiddels zelfstandig door. De laatste anderhalf jaar verschuift de focus, vertelt De Jong. ‘Als burger kun je zelf relatief makkelijk investeren in zonnepanelen of isolatie, dat hoeft niet meer collectief. De eerste 250 woningen gaan makkelijk, maar het kost steeds meer energie om de grote groep te bereiken. Hetzelfde geldt voor elektrische auto’s. We hadden een initiatief met de Buurauto, die inmiddels zelfstandig voort bestaat.’

Sociale duurzaamheid

Door alle initiatieven bouwde de bewonersorganisatie op verschillende deelterreinen kennis op. 'Dat loopt uiteen van kennis over centrale verwarming, elektrische auto’s tot plantensoorten.’ Duurzaam Soesterkwartier is een belangrijke trekker van de Operatie Steenbreek waarbij ‘versteende’ tuinen vervangen worden door groen om wateroverlast en hittestress door klimaatverandering op te vangen. Energiebesparing, afval, circulariteit, vergroening blijven actuele thema’s, maar sociale duurzaamheid vraagt steeds meer aandacht. Zoals het behoud van winkels in de wijk.

‘Als de bakker en de groenteboer verdwijnen, verdwijnt ook de leefbaarheid. Als Albert Heijn verdwijnt hebben we echt een probleem, dan verdwijnen de andere ondernemers ook’, aldus De Jong. Hij vertelt dat ‘vage’ winkels lijken te worden gebruikt voor witwassen van geld. ‘De FIOD deed de afgelopen jaren regelmatig invallen. De ene shop werd gesloten, toen verscheen er nieuwe winkel en een coffeeshop die later ook weer werden gesloten.’ Probleem is dat veel winkelpanden in handen zijn van enkele eigenaren die prijzen hanteren voor A-locaties. ‘Er zit een Marokkaans naaiatelier, dat heel populair is, maar die zich elke maand afvraagt of ze de huur wel kunnen betalen.’