Wat maakt een bewonersinitiatief succesvol in de energietransitie?

In heel Nederland zijn bewoners op uiteenlopende manieren betrokken bij de verduurzaming van hun woon- en leefomgeving. We zien dat bewonersinitiatieven steeds actievere rol spelen bij bijvoorbeeld het (collectief) installeren van zonnepanelen of het nemen van maatregelen voor energiebesparing. Bewonersinitiatieven hebben de naam goed te kunnen zorgen voor meer draagvlak en betrokkenheid van andere bewoners. Maar hoe succesvol zijn deze bewoners-voor-bewoners-initiatieven die zich bezig houden met energietransitie? En waar komt dit door? 

Platform31 deed onderzoek naar verschillende bewoners-voor-bewonersinitiatieven die zich bezig houden met energietransitie. Dit zijn groepen bewoners die in collectief verband werken aan verduurzaming van hun woonomgeving. Bewoners zetten zich hierbij mede in voor andere bewoners. In dit luisterartikel vertelt onderzoekster Merel Ooms wat werkt bij bewonersinitiatieven in de energietransitie voor de professional en beleidsmaker. Ook maakt ze duidelijk wat de kracht is van het initiatief van deze actieve bewoners en wat mogelijke verbeterpunten zijn.

Sociale netwerken

Mensen zijn groepsdieren. Bij deze bewoners-voor-bewoners-initiatieven komt sociale beïnvloeding dan ook als belangrijk mechanisme naar voren. Daarbij helpt het als enkele koplopers een ambassadeursrol op zich nemen. De ambassadeur betrekt anderen bij het initiatief en helpt daardoor het initiatief verder. Sociale beïnvloeding kan door familie of vrienden plaatsvinden, maar ook door wijk-, buurt-, stads- of dorpsgenoten die actief zijn in een initiatief. Deze koplopers of ambassadeurs zijn de dragende kracht van bewonersinitiatieven. Bewoners nemen graag dingen over van hun medebewoners, maar daarvoor moeten wel enkele koplopers aanwezig zijn om hen te overtuigen en een eerste stap te zetten.

Aansluiten bij wat er leeft

Een ander mechanisme binnen veel initiatieven is: aansluiten bij wat er leeft onder bewoners. Direct betrokkenen weten wat andere wijkbewoners belangrijk vinden en waar ze zich zorgen over maken en sluiten daarop aan met een persoonlijke aanpak. Daarmee motiveren ze medebewoners effectief om actief te worden of een initiatief te steunen. Aansluiten bij de lokale waarden en referentiekaders van bewoners zorgt ervoor dat het initiatief ingebed raakt in een wijk en kan rekenen op ondersteuning door de gemeenschap.

Hulpbronnen

Er zijn ook mechanismen die betrekking hebben op de organisatie van de initiatieven en de hulpbronnen om het initiatief tot een succes te maken. Denk hierbij aan het aanwezige ‘sociaal kapitaal’ (kennis en contacten van de mensen binnen het initiatief). Doordat bewoners meer toegang hebben tot belangrijke netwerken, zoals bij een gemeente, verstevigt dit het bewonersinitiatief. 

Ook de aanwezige competenties in de organisatie van het initiatief lijken een rol te spelen. De initiatieven hebben baat bij verschillende soorten mensen die elkaar aanvullen. Een divers initiatief (op het gebied van competenties) bestaat bijvoorbeeld uit verbinders, ondernemers en techneuten. Tot slot lijken de externe en organisatorische hulpbronnen ook van belang. Zoals ondersteuning van de lokale overheid of de lokale bevolking, een subsidie of een financiële tegemoetkoming. Alsook betrokkenheid van professionele partners die het initiatief een steuntje in de rug geven door toegang te bieden tot kennis, capaciteit en voorfinanciering.