Vuurwerk in de buurt

Nog een paar dagen en dan beleeft Nederland weer zijn jaarlijkse hoogtepunt van vernietigend volksvermaak: de jaarwisseling en dan in het bijzonder consumentenvuurwerk. Veel mensen maken zich er zorgen over. Ik ook, maar ik zie ook mooie kansen voor democratische vernieuwing. Daarover straks meer – nu eerst even die zorgen.

Terechte zorgen

Die zijn terecht. De afgelopen jaren vielen er elke jaarwisseling ten gevolge van vuurwerk een dode en honderden gewonden (vaak onschuldige omstanders). Daarnaast durven veel mensen dagenlang de straat niet op en raken huisdieren getraumatiseerd. En dan hebben we het nog niet over de gevolgen voor longpatiënten en voor het milieu: ongeveer één procent van de uitstoot van fijnstof is toe te schrijven aan vuurwerk in oudjaarsnacht. Het zou verboden moeten worden.

Daarin onderscheidt vuurwerk zich kennelijk van een boerka

Verbod

En dat zit er nou net niet in, hoewel deskundigen als de Onderzoeksraad voor Veiligheid er al jaren voor pleiten. Het kabinet constateert wel dat er ‘een maatschappelijk debat plaatsvindt’ maar ‘ziet voor zichzelf geen duidelijke rol’. Daarin onderscheidt vuurwerk zich kennelijk van een boerka. Bij de gemeenten zijn de meningen verdeeld: de groten willen een verbod, de meeste kleinere misschien ook wel, maar die weten al helemaal niet hoe ze zo’n verbod zouden moeten handhaven.

Vrijwillig vuurwerkvrije zone

Tegen die achtergrond is momenteel iets bizars in opkomst: de ‘vrijwillig vuurwerkvrije zone’. In een aantal steden wordt ermee geëxperimenteerd. Bewoners kunnen met elkaar afspreken dat ze in hun straat geen vuurwerk willen. Om dat nog een pietsie kracht bij te zetten kunnen ze bij de gemeente borden of affiches krijgen. Maar: handhaven doet de gemeente niet, vuurwerkliefhebbers hoeven zich er niets van aan te trekken.

De overheid laat het beteugelen van een onmiskenbare maatschappelijke misstand over aan burgers

Bestuurlijke lafheid

Hoe gezellig het ook klinkt, vrijwillig vuurwerkvrije zones zijn een vorm van bestuurlijke lafheid. De overheid laat het beteugelen van een onmiskenbare maatschappelijke misstand over aan burgers. Welwillende, verantwoordelijke bewoners moeten de deuren langs om vuurwerkstokers over te halen zich redelijk te gedragen. ‘Houd rekening met buren die niet mee willen doen,’ zo luidt een van vijf spelregels die de gemeente Amsterdam aanbeveelt. Ik ben heel benieuwd hoe dat eruit ziet: rekening houden met verstokte knallers. Datzelfde Amsterdam kondigde medio december voor de jaarwisseling 2019-2020 een stap verder aan. Volgend jaar is in de hoofdstad het afsteken van vuurwerk overal verboden, behalve in speciale zones.

Democratische vernieuwing

Dat is een mooie stap, op één puntje na: er blijven kansen onbenut voor democratische vernieuwing. Burgemeester Halsema gaat zulke vuurwerkzones namelijk zelf aanwijzen, op basis van een enquête onder bewoners. Dat kan beter. Waarom niet vuurwerk overal verbieden, behalve in zones waar bewoners vrijwillig met elkaar afspreken om juist wél vuurwerk af te steken. In zulke ‘vrijwillige vuurwerkzones’ moeten de vuurwerkminnaars de deuren langs om hun buren te overtuigen. Elke bewoner die geen vuurwerk wil, kan het initiatief dwarsbomen. Ik voorspel niet alleen een drastische afname van het afsteken van vuurwerk en de daarmee gepaard gaande overlast. Ik zie ook nieuwe groepen bewoners die in de praktijk leren delibereren en overtuigen en deel te nemen aan het democratisch proces. En bovendien een groeimarkt voor opbouwwerk.

Fijne jaarwisseling!