Vrijheidsmaaltijden

De Vrijheidsmaaltijd is inmiddels een ware traditie in Amsterdam. Terwijl er elders Bevrijdingsfestivals losbarsten, wordt er sinds 2012 in Amsterdam op 5 mei druk gekookt. Vele vrijwilligers bereiden verrukkelijke maaltijden voor die ’s avonds gezamenlijk worden gegeten onder genot van een gesprek over vrijheid en onvrijheid.

Drie Amsterdammers delen hun mooiste ervaring en vertellen waarom Vrijheidsmaaltijd zo’n mooie manier is om met de buurt de vrijheid te vieren. 

Ahmed El Mesri, voorzitter van Assadaaka Community, zet zich 35 jaar in voor Amsterdammers met en zonder beperking:
‘Mijn mooiste herinnering aan een Vrijheidsmaaltijd was die van 2014, op het Ceramplein. Het was een prachtige dag en er waren wel 500 buurtbewoners, voor ons de grootste ooit. Er was muziek, een gezellige braderie, er waren leuke sportieve activiteiten voor de jongeren, mooie gedichten en toespraken. Het was fantastisch om zoveel mensen samen te zien, genietend van het samenzijn en van de gezamenlijke maaltijd. Ik voelde dankbaarheid voor de saamhorigheid die we met elkaar voelden.

Naast het eten, de muziek en de toespraken, was er een themagesprek over vrijheid, solidariteit en hoe wij onze vrijheid moeten koesteren. Vrijheid bewaken is niet iets van vroeger, dat is iedere dag belangrijk. Ten alle tijden wordt de boodschap van onderlinge verdeeldheid in nieuwe verpakkingen gepresenteerd. We moeten alert blijven en altijd de verbinding zoeken met elkaar. De Vrijheidsmaaltijden zijn een prachtig moment van solidariteit met elkaar. 

‘Het vieren en beschermen van de vrijheid doe je door elkaar te accepteren zoals ieder is.’

Bij Assadaaka Community komen ook bewoners die te maken hebben met armoede, eenzaamheid en sociaal isolement. De Vrijheidsmaaltijden bieden mogelijkheid om met iedereen de vrijheid te vieren, ook met bewoners die zich in zo’n moeilijke situatie bevinden. Dat moment van samenzijn is dan nog belangrijker, voor de buurt en voor iedere Amsterdammer. 

We zijn er trots op dat bewoners uit alle lagen van de buurt naar onze Vrijheidsmaaltijden komen. Dat is juist ook de boodschap van Bevrijdingsdag: het vieren en beschermen van de vrijheid door elkaar te accepteren zoals ieder is. Door respect voor elkaar. Tijdens de Vrijheidsmaaltijden komen we samen, we ontmoeten bekende en onbekende stadgenoten, we raken met elkaar in gesprek. In die ontmoeting zit de verbinding met elkaar. De Vrijheidsmaaltijd maakt dit mogelijk, want juist ook samen eten maakt dat we in gesprek raken, dat we de verbinding vinden met elkaar.’

Annelies Verhelst, kwartiermaker bij LOLA LUID, leegstandsbeheer met oog voor maatschappelijke kwesties:
‘Mijn meest bijzondere Vrijheidsmaaltijd was eigenlijk tijdens de meest gekke tijd: de coronatijd. Dat was natuurlijk een periode toen alles best ingewikkeld was en in plaats van Vrijheidsmaaltijden zijn we daarom vrijheidssoep uit gaan delen. 

Met winkelwagentjes vol met blikken soep trokken we door de straten van Nieuw West in Amsterdam. Er was muziek en met ons mee liepen de immense poppen en vlaggen van het creatieve duo Pretvormer. Er ontstond bijzonder contact met mensen achter de ramen. Sommigen deden een dansje, anderen renden juist de straat op en sloten zich aan bij deze fleurige stoet die spontaan ontstond. Je voelde aan alles dat dit een lichtpuntje was voor de buurt. Het leek alsof mensen werden herinnerd dat er nog steeds kleur en muziek is. Het had iets liefs en vrolijks. 

'Vrijheidsmaaltijd is een mooie manier om verschillende perspectieven bij elkaar te brengen.’

Dit jaar gaan we gewoon weer een Vrijheidsmaaltijd organiseren. Deze keer alleen geen lange tafels, maar juist intieme tafeltjes waar net niet genoeg stoelen zijn. Ja inderdaad, want de mensen moeten dan inschikken of aan elkaar vragen of ze kunnen opschuiven zodat zij er nog bij kunnen. Op die manier ben je genoodzaakt om in gesprek te raken met mensen die je nog niet kent en ruimte voor elkaar te maken.

Dat is de kern van Vrijheidsmaaltijden: elkaar ontmoeten en verbinding ervaren. In onze buurt zijn er verschillende demografische groepen die elkaar niet zo snel ontmoeten, laat staan elkaar spreken. Ze blijven toch wel veel binnen hun eigen groep. Daarom moet je een context creëren waarbinnen mensen bijna genoodzaakt zijn elkaar te ontmoeten. Vrijheid is een breed interpreteerbaar thema. Daarom is Vrijheidsmaaltijd een mooie manier om juist al die verschillende perspectieven bij elkaar te brengen. Door verhalen over de betekenis van vrijheid met elkaar te delen, ontstaat herkenning. Je maakt kennis met de ander, maar het is ongedwongen want je hoeft niet per se met elkaar te praten. Soms is verhalen van anderen aanhoren al genoeg.’

Anne Marije, tussen 2016 en 2018 betrokken bij BatjanBuren, een creatieve buurthuiskamer in de Batjanstraat in Amsterdam Oost
‘Op de dag van 5 mei 2018 werd er in de ochtend al gestart met koken. De actieve buurtmoeders stonden de hele dag in de keuken om couscous te stomen, de plaatselijke bakker doneerde zakken vol met brood, de bewoners van de woonvoorziening HvO Querido (mensen met psychosociale of psychische problemen) maakten de toetjes. Samen met een paar jongeren uit de buurt werden alle tafels klaargezet en gedekt in de Batjanstraat, een stil voetgangersstraatje naast de grote koepelkerk op het Ambonplein. 

Aan het eind van de middag druppelden de mensen binnen. De zon scheen, er stonden mandjes brood, schaaltjes olijven en kannen water op tafel. Er waren verschillende optredens en voordrachten. Heel soms was het even heel stil omdat alle monden gevuld waren en er stilletjes werd genoten samen. Soraya van 12 uit groep 8 van de Indische Buurtschool droeg een zelfgeschreven gedicht voor, oud-stadsdeelvoorzitter en buur Fatima Elatik vertelde hoe zij de vrijheid viert, bewoner Serge van HvO Querido speelde een onstuimig lied op zijn gitaar terwijl zijn moeder trots toekeek. De kinderen van Klassiek rondom de Klas speelden klassieke muziek, de ACCU fanfare sloot af en er werd gedanst op straat. Zoveel verschillende mensen bij elkaar. Het was een mooie manier om samen stil te staan bij hoe we in Nederland, in Amsterdam, in onze buurt samenleven in vrijheid. 

‘Om dit met zo’n gemengd gezelschap te doen, van alle leeftijden en culturele achtergronden, met en zonder psychische kwetsbaarheid, dat werkte versterkend voor de buurt.’

Er waren veel mensen betrokken bij de voorbereiding van de maaltijd, dat zorgde voor een gevoel van eigenaarschap bij alle betrokkenen. Iedereen was trots dat het gelukt was samen zo’n mooie samenkomst te organiseren. Om dat met zo’n gemengd gezelschap te doen, van alle leeftijden en culturele achtergronden, met en zonder psychische kwetsbaarheid, dat werkte versterkend voor de buurt. Het gevoel van 'het kan wél' overheerste. Ik heb er daarom heel warme herinneringen aan en zie de Vrijheidsmaaltijden als een van de mooiste en meest verbindende activiteiten die we met de BatjanBuren hebben georganiseerd.'