Sociale basis in crisistijd

In maart 2020 - aan de vooravond van de mondkapjes, 1,5m samenleving en de lockdowns - publiceerden we over de acht lessen uit de publicatie Wij in de Wijk die het contact tussen burgers stimuleren. Lessen die in de pre-corona tijdperk waren opgetekend, maar niet irrelevant bleken in die eerste maanden van deze pandemie. 

Inmiddels zijn we bijna een jaar verder. Veel is veranderd - geen spontane ontmoetingen meer - en veel is hetzelfde gebleven - onze behoefte aan contact. Deze nieuwe corona-werkelijkheid is het decor voor een vervolg publicatie: Wij in de Wijk 2 - werken aan sociale samenhang in buurten en wijken.  

Wat doet de coronacrisis met onze gemeenschappen? Zijn we ons meer om elkaar gaan bekommeren nu ons wereldje zoveel kleiner is geworden? In Wij in de Wijk 2 onderzoeken de onderzoekers deze en andere vragen. Bijvoorbeeld wat kunnen digitale platforms betekenen in tijden van corona? In hoeverre kan digitaal contact het ontbreken van contact in persoon compenseren?

Hoezeer corona een stempel drukt op het samen wonen en leven in buurten en wijken, is deze publicatie meer dan alleen een illustratie van corona tijd. Het brengt in beeld hoe inwoners, sociaal professionals en mensen van de gemeenten – ook los van het virus – creatieve manieren zoeken om prettig samenleven in buurten en wijken te bevorderen en om te kijken naar elkaar en medebewoners in een kwetsbare positie.

Het beleef-boek

Leefbaarheid in wijken draait om verbondenheid. Om dat te bereiken moet je van de eilandjescultuur af, schreef Joanne Bredero in haar artikel op Buurtwijs over Beesd voor Elkaar. Ook tijdens de eerste corona-lockdown droeg initiatiefgroep Beesd voor Elkaar dit uit. 

Tijdens deze lockdown vonden de oudere inwoners van Beesd en de omliggende dorpen een beleef-boek op hun deurmat. Het boek stond vol puzzels, opbeurende gedichten, verhalen en foto’s. Het beleef-boek was een initiatief van het lokale verpleeghuis, maar omdat het zo een groot succes werd, regelden de initiatiefnemers met hulp van Beesd voor Elkaar en de Beesd Op Stap Bus (BOS-bus) dat ook alle thuiswonende ouderen het beleef-boek konden ontvangen. 

Iedereen die eraan meewerkte, had hetzelfde doel: oudere inwoners in deze moeilijke tijden een hart onder de riem steken en laten merken dat zij niet worden vergeten. Het initiatief toont de verbindende kracht van Beesd voor Elkaar en laat zien hoe succesvolle samenwerking tussen lokale organisaties ervoor kan zorgen dat 1+1 de spreekwoordelijke 3 wordt. 
 

Waterkracht

Voor deel twee van Wij in de Wijk reisden de onderzoekers af naar wijken, buurten en dorpen die in veel verschillen van elkaar: in inwonertal, welvaartsniveau, aanwezige voorzieningen, levendigheid, economische dynamiek en tradities van buurtactivisme. Maar hoe groot de verschillen ook zijn, de onderzoekers kwamen overal dezelfde vraagstukken tegen. Vraagstukken die het lokale samenleven sterk beïnvloeden: de vergrijzing, de groei van het aantal alleenstaanden en zorgbehoevenden in de directe omgeving, de groeiende diversiteit en verscherping van maatschappelijke tegenstellingen.

Zo bezochten ze het Waterkwartier. Een wijk in Zutphen dat zich op fietsafstand bevindt van het oude centrum. Je treft er nieuwbouw en oudbouw, koop- en huurwoningen door elkaar. De wijk is groen aan de rand en er is een park met vijver en sportvelden. In de straten zelf zie je weinig bomen. De wijk heeft geen al te best imago. Er gaat bijna geen dag voorbij of het lokale nieuws komt wel met een negatief verhaal over de wijk. Maar het is ook een volksbuurt waar veel bewoners trots op zijn en groepen bewoners elkaar al generaties kennen. 

In deze wijk, waar oorspronkelijke bewoners en nieuwkomers doorgaans gescheiden leven, staat een wijkcentrum dat allen verbindt: Waterkracht. Het centrum wordt gerund door en met inwoners en professionals van Stichting Lokaal. Lees hier (vanaf pagina 27) hoe in twee jaar tijd deze ontmoetingsplek uitgroeide tot een inspiratiebron voor inclusief, super divers Nederland.

Buiten is het nieuwe binnen

Net als Wij in de Wijk 1, probeert ook deel twee zicht te krijgen op wat nou die sociale basis is waar we op terug kunnen vallen als we struikelen, uitgeput raken of het even niet meer weten. De pandemie die op dit moment ons in zijn ban heeft, bood mogelijkheid om te onderzoeken wat de betekenis is van deze sociale basis in crisistijd. 

Zo bevestigen de onderzoekers dat fysieke ontmoetingsplekken cruciaal zijn bij het faciliteren en stimuleren van verbindingen. Maar ook dat buiten het nieuwe binnen is. Pleinen, parken, buurttuinen, plantsoenen en stoepen blijken vanzelfsprekende ontmoetingsplaatsen te zijn voor verschillende vormen van ontmoeting en contact. 

Tot slot bood deze verkenning een beter zicht op de rol die sociale professionals spelen in deze tijd en die veelal onderbelicht bleef. Hier lees je uitgebreid welke lessen we uit hun ervaringen kunnen trekken.