Platform voor buurtontwikkeling

Sociale basis

Lonkend perspectief of papieren tijger?
Artikel
afbeelding van Peter Rensen  
18 september 2018
Sociale basis

Foto: FaceMePLS (Flickr Creative Commons)

Dat de sociale verbanden in buurten en dorpen belangrijk zijn, daar is iedereen het over eens. Buurtwijs juicht de toenemende aandacht voor de sociale basis van de samenleving toe, maar: wat is dit precies en welke investeringen zijn er nodig om deze fundamenten vitaal te houden?

Buurtwijs is een platform voor buurtmakers. Zij komen zelf aan het woord. De redactie van Buurtwijs ondersteunt dit van harte. Maar heel soms is er een ontwikkeling waar we zelf graag iets over willen zeggen. Zo’n ontwikkeling is de wonderbaarlijke terugkeer van de ‘sociale basis’.

Politici, beleidsmakers, onderzoekers en docenten, en in toenemende mate ook bewoners en professionals, hebben het er over. Ook bij het ministerie van VWS is sociale basis een belangrijk onderwerp waar de komende tijd – samen met de gemeenten – in geïnvesteerd gaat worden, ook al is nog niet duidelijk hoe.

Vaag begrip

Sociale basis, wat is dat nu? Inderdaad, het is een vage term. En bovendien lastig samen te vatten. Maar om een poging te wagen: het gaat om alles in een buurt, wijk of dorp waar bewoners iets aan hebben (‘sociale’). Bovendien moet het in die omgeving zelf gevestigd zijn en makkelijk toegankelijk (‘basis’).

Al in 1998 gaven Radboud Engbersen en Ard Sprinkhuizen een definitie van de sociale basisinfrastructuur: het geheel van organisaties, diensten, voorzieningen en betrekkingen die het mogelijk maken dat mensen in redelijkheid in sociale verbanden (buurten, groepen, netwerken, gezinnen) samen kunnen leven en kunnen participeren in de samenleving. Bron: De Staatscourant, 30 juli 1998

Hernieuwde aandacht

Laat dit nu precies zijn waarover buurtmakers wekelijks op Buurtwijs publiceren. Hoe werken bewoners, professionals, ondernemers, kunstenaars en anderen samen aan een levendige buurt? Wat doen zij? Waarom doen zij dat? En waarom draagt het bij aan een sterke sociale basis? De hernieuwde aandacht voor de sociale basis kan betekenen dat er meer aandacht komt voor de ideeën die bij Buurtwijs worden uitgewerkt en dat zien we sowieso als een mooie kans!

Versterken van de sociale basis is het benutten van kansen die voor het oprapen liggen - Peter Rensen

Kracht van sociale basis

Waarom staat de sociale basis nu zo in de belangstelling? Omdat er meer uit te halen valt! Het is bekend dat bewoners graag een steentje bijdragen, als actieve burger in een eigen initiatief of als vrijwilliger in een bestaande organisatie. Het is ook bekend dat het helpt wanneer bewoners daartoe worden uitgenodigd. En eenmaal betrokken, worden gesteund, ondersteund of met rust gelaten. Professionals van gemeenten, corporaties of maatschappelijke organisaties spelen hierbij een belangrijke rol. Maar het gaat ook om organisaties, diensten en voorzieningen en de professionals die daar werkzaam zijn, zoals huisartsen, wijkverpleegkundigen, wijkagenten, leraren en leraressen, corporatiemedewerkers en sociaal werkers. En het gaat om de samenwerking tussen al deze partijen en personen; dat is medebepalend voor de kracht van de sociale basis.

Versterken van de sociale basis is het benutten van kansen die voor het oprapen liggen of juist heel moeilijk grijpbaar zijn. Voor iedereen in de wijk, dus ook voor mensen die niet zo makkelijk mee kunnen komen of als nieuwkomer nog hun weg moeten vinden. Dat lezen we ook in de notitie ‘De sociale basis: terug van weggeweest’ die onlangs door Movisie is gepubliceerd.

Investeren noodzakelijk

Radboud Engbersen en Ard Sprinkhuizen spraken tien jaar geleden al over de noodzaak om te investeren in de infrastructuur voor de sociale basis. Net als de aanleg van wegen, de fysieke infrastructuur, vraagt de sociale infrastructuur om investering.

Maar wat blijkt? Juist voor de sociale infrastructuur is de laatste jaren minder geld beschikbaar. De gemeenten hebben de verantwoordelijkheid gekregen voor de uitvoering, maar tegelijkertijd werd het bedrag dat daarvoor beschikbaar was aanzienlijk verlaagd. Diensten en voorzieningen zijn verdwenen, organisaties moeten aanbesteden, waardoor wijkprofessionals worden ontslagen of steeds in andere wijken, buurten of dorpen komen te werken.

Er wordt door de lokale overheid stevig ingezet op vrijwillige inzet en bewonerskracht, maar bewoners voelen zich daarbij lang niet altijd ondersteund door de lokale overheid of maatschappelijke organisaties. Bewoners mogen tijdelijk gebruik maken van gemeentebudgetten, maar bij een nieuwe politieke wind is het vaak weer voorbij. Wie terugkijkt in de geschiedenis ziet niets nieuws, maar een herhaling van de steeds terugkerende cyclus van politieke aandacht en verwaarlozing van de sociale basis en de sociale infrastructuur.

Onder alle omstandigheden zullen mensen in hun omgeving werken aan een sterke sociale basis. Het probleem van de sociale basis is: bewoners zullen altijd naar elkaar omzien. Ook als investeringen uitblijven. In buurten, wijken en dorpen gaat voor niets de zon op. Dat leidt echter niet per se tot een sterke sociale basis.

Sociale basis: dat ben jij

Buurtmakers, jullie zíjn de sociale basis. Blijf ons en elkaar op de hoogte houden van jullie keuzes, ideeën, opinies. Volg de ontwikkelingen in jullie buurt, wijk en dorp. Kortom, blijf doen wat jullie al deden!

Maar kijk ook eens naar de ‘sociale basis’. Is dit een papieren tijger of verandert er ook werkelijk iets? Wat merken jullie ervan? Ten goede en ten kwade. Hoe zien jullie de sociale basis? En hoe geef je er – samen met anderen – vorm aan? Wat helpt daarbij, wat hindert? En ook: hoe kom je daarachter? Is daar onderzoek bij nodig en, zo ja, wat voor onderzoek? Positieve én kritische verhalen over hoe de sociale basis in de praktijk wordt versterkt. Niet omdat kritisch altijd moet, maar om het debat te voeren over hoe we niet alleen vandaag maar ook morgen kunnen wonen en leven in sterke buurten, wijken en dorpen. En natuurlijk om de lokale en landelijke politiek en onderzoekers scherp te houden. Want praten over de sociale basis is één, deze werkelijk tot stand brengen is iets anders.

afbeelding van Peter Rensen

Peter Rensen

<p>Projectleider Effectieve sociale interventies Movisie Socioloog en verslaggever</p>
afbeelding van Peter Rensen  

Peter Rensen

Ik ben werkzaam bij Movisie als programmaleider Effectiviteit en vakmanschap en onder andere betrokken bij de databank Effectieve sociale interventies. Doel van dit project is de kwaliteitsverbetering van aanpakken in het sociaal domein.

Lees meer: