Platform voor buurtontwikkeling

Samenlevingsopbouw als specialisme

Hoe een wijkteam in Assen het sociaal weefsel versterkt
Praktijkverhaal
afbeelding van Silke van Arum  
20 november 2018
Samenlevingsopbouw als specialisme

Foto: stock (123rf)

Sociaal wijkteams hebben hun handen vol aan grote hoeveelheid individuele hulpvragen en complexe meervoudige problematiek. De meeste tijd zit in het bieden van passende individuele zorg en ondersteuning. Het wijkteam in Assen doet het anders en weet balans te houden tussen preventie en hulp.

 

Uit de meest recente peiling onder gemeenten naar de stand van zaken van sociaal (wijk)teams van Movisie blijkt dat werkzaamheden als casusregie, vraagverheldering en het maken van een plan met de cliënt momenteel de meeste tijd kosten. Hierdoor staan bij veel wijkteams preventie en outreachend werken onder druk.

 

In de gemeente Assen herkennen ze dit beeld. Toch hebben ze daar - in tegenstelling tot gemeenten die outreachend werken niet (meer) als kerntaak van de wijkteams zien - geconstateerd dat er meer tijd moet zijn om de wijk in te gaan.

Zo is bijvoorbeeld opbouwwerker Margriet op vaste tijden in de wijk en aanspreekbaar voor allerlei zaken, maar ook voor gewoon een praatje. Zo werkt ze aan sociale contacten en verbindingen in en met de wijk. Op die momenten is Margriet vrijgesteld van individuele casuïstiek. Maatschappelijk werker Merlijn, specifiek opgeleid voor individuele vragen, neemt dit stuk van haar over.

Presentie centraal

Waar het welzijnswerk vroeger in homogene teams werkte, wordt sinds drie jaar binnen de compleet nieuwe welzijnsorganisatie Vaart Welzijn door wijkverpleegkundigen, sportbuurtwerkers, opbouwwerkers, jongerenwerkers, ouderenwerkers en maatschappelijk werkers als team samengewerkt. De interdisciplinaire aanpak en toename van individuele hulpvragen waar de teams mee te maken kregen, zorgden er voor dat de focus van de professionals vooral op de individuele vragen lag. Terwijl de belofte van de wijkteams juist preventie was. Om aan die belofte te voldoen zijn er in Assen extra middelen vrijgemaakt voor samenlevingsopbouw en een outreachende manier van werken.

Vaart Welzijn merkte onder andere op dat de grootte van de teams, met soms wel meer dan vijftien professionals, op bepaalde momenten aan daadkracht inboette. Daarom is nu gekozen voor een gemiddelde teamgrootte van acht tot twaalf professionals. Om beter te kunnen sturen op de outreachende inzet, is er een adviseur samenlevingsopbouw aangenomen die kijkt wat er nodig is aan kennis en vaardigheden in de verschillende teams.

Koos, Jantje en Jan

Het zijn sociaal werkers zoals Margriet die tijd krijgen om de wijk in te gaan. Margriet kent de mensen in de wijk en zij kennen haar. Ze wordt bij de mensen thuis uitgenodigd voor een bakkie koffie. En hoort hoe het gaat met buurman Koos en dat buurvrouw Jantje ernstig ziek is. Margriet weet dus welke problemen er zijn. Maar ze weet ook wie vrienden van elkaar zijn en wie op voet van oorlog met elkaar leven. Ze kent de netwerken in de wijk. En Margriet is ook in staat die netwerken te versterken door nieuwe buurtbewoners aan elkaar voor te stellen.

Pieter, de wijkverpleegkundige, loopt mee met opbouwwerker Margriet in haar wekelijkse ronde door de wijk en leert daardoor te kijken door haar bril

Margriet is er gewoon, en als buurman Koos met zijn verwaarloosde tuin vandaag de deur niet opendoet, dan gooit ze een briefje door de brievenbus en gaat ze morgen gewoon opnieuw bij hem langs. Net zolang tot hij wel opendoet. Ze is zichtbaar en biedt continuïteit aan de wijk vanuit haar professie. Zodra Koos bereid is haar toe te laten en de deur op een kier zet, houdt Margriet vol en is ze uiteindelijk in staat hem aan te sporen hulp te accepteren.

Ze doorziet dat de verwaarloosde tuin een achterliggend probleem heeft. Maar ze ziet ook dat de kinderen van buurvrouw Jantje, die ook in de wijk wonen, momenteel te veel hooi op hun vork hebben. Ze weet hen in contact te brengen met vrijwilligers, die hen ontlasten van hun zware zorgtaak. En dat alles is wezenlijk voor de basis van vertrouwen van waaruit professionals zoals Margriet werken in de wijk. Want dit zijn de professionals die vanuit vertrouwensrelaties met bewoners gelegitimeerd zijn diezelfde bewoners in beweging te krijgen voor actuele zaken in de wijk.

    

Pieter, de wijkverpleegkundige, loopt mee met Margriet in haar wekelijkse ronde door de wijk en leert daardoor te kijken door haar bril. Margriet gaat op haar beurt mee met Pieter en komt zo doende binnen bij Jan die nog een tijdje verzorging nodig heeft na een ziekenhuisopname. Ze doet medische kennis op door mee te lopen met Pieter en tegelijkertijd ziet zij dat Jan op een betonvloer leeft en maakt uit het gesprek op dat er financiële problemen zijn. Margriet weet door haar contacten in de wijk dat de overbuurman van Jan een financiële achtergrond heeft en na een aantal gesprekken lukt het haar de buren aan elkaar te koppelen, zodat Jan hulp krijgt bij zijn financiële administratie.

Begrip en kennis

Inmiddels wordt er in Assen bijna drie jaar in interdisciplinaire wijkteams gewerkt en de ervaringen met deze manier van samenwerken zijn heel positief, zo blijkt uit onderzoek van Janine Rinsampessy. Het leidt tot meer onderling begrip en kennis over elkaars professie. Het leidt ook tot meer werkplezier, omdat de professionals het simpelweg leuk vinden om nieuwe dingen van elkaar te leren.

Opbouwwerker kent de buurt tot op straat- en huisnummerniveau

 

 

De andere professionals uit de teams, zoals maatschappelijk werkers en wijkverpleegkundigen, erkennen en omarmen de preventieve waarde van samenlevingsopbouw. Ze hebben geleerd dat opbouwwerkers de buurt tot op straat- en huisnummerniveau kennen. De wijkagent weet dat hij de opbouwwerker maar hoeft te bellen en dan exact weet in welk huis hennepteelt plaatsvindt. De opbouwwerker weet waar hij moet beginnen om de vinger op de zere plek te leggen en welke bewoner je wel of juist niet moet benaderen om het probleem te duiden en te verkleinen of erger te voorkomen.

 

In teams waar weinig capaciteit was op dit specifieke vakgebied werd het ook expliciet benoemd als een gemis. Buurtwerkers met samenlevingsopbouw als specialisme hebben een belangrijke signaleringsfunctie. Het is volgens hen belangrijk om ogen en oren in de wijk te hebben. Als zij drugdealers signaleren, uit de anonimiteit  halen en vervolgens agenderen bij de politie, kunnen problemen als drugsoverlast in een eerder stadium worden aangepakt.

 

Dit is een verkorte versie van het artikel dat Silke van Arum, senior onderzoeker bij Movisie, en Janine Rinsampessy, beleidsadviseur bij de gemeente Assen, schreven voor het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken.

afbeelding van Silke van Arum

Silke van Arum

Aandachtsgebieden: buurtontwikkeling (leefbaarheid, sociale veiligheid, actieve bewoners, buurtkracht, sociale innovatie), wijkgericht werken (sociale (wijk)teams, integraal werken in de wijk), effectiviteit.
afbeelding van Silke van Arum  

Silke van Arum

Aandachtsgebieden: buurtontwikkeling (leefbaarheid, sociale veiligheid, actieve bewoners, buurtkracht, sociale innovatie), wijkgericht werken (sociale (wijk)teams, integraal werken in de wijk), effectiviteit.

Lees meer: