Ruimte voor mensenrechten en sociale rechtvaardigheid
Foto: Casper Zoethout (Flickr Creative Commons)
Sociaal werk is taal- en cultuurspecifiek, het wordt lokaal ingekleurd en gevormd door de context waarin burgers zich bevinden. Tegelijkertijd wordt sociaal werk gevoed door internationale uitgangspunten als mensenrechten en sociale rechtvaardigheid en zijn internationale organisaties en netwerken in gesprek over uitgangspunten en ambities. In die zin zijn internationaal en lokaal sociaal werk gescheiden werelden. Wat valt er te winnen als die twee werelden dichter bij elkaar komen?
Mondiaal sociaal werk
De vragen en problemen waarmee sociaal werk in Nederland te maken heeft, zijn niet uniek. In veel gevallen buigt ook de rest van Europa zich er over. Thema’s als inclusie en diversiteit, mensenrechten, armoede en schuldhulpverlening, migratie en discriminatie, ouderen, samenwerking tussen zorg en welzijn, duurzame ontwikkeling en betrokkenheid van burgers worden wereldwijd besproken. Ook de duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties focussen op mondiale problemen.
Mensenrechten leidend
Drie internationale organisaties in het sociale domein hebben gezamenlijk de Global Agenda opgesteld. In die agenda verbinden professionals, opleiders en organisaties zich gezamenlijk aan het ondersteunen, beïnvloeden en faciliteren van structuren en systemen die onderdrukking en ongelijkheid tegengaan. International Federation of Social Workers (IFSW), International Association of Schools of Social Work (IASSW) en International Council on Social Welfare (ICSW) willen samenwerken met gebruikers en met andere betrokkenen om wereldwijd een sociaal rechtvaardiger en eerlijker samenleving te creëren. De universele rechten van de mens zijn hierbij leidend.
Social work is a practice-based profession and an academic discipline that promotes social change and development, social cohesion, and the empowerment and liberation of people. Principles of social justice, human rights, collective responsibility and respect for diversities are central to social work. Underpinned by theories of social work, social sciences, humanities and indigenous knowledge, social work engages people and structures to address life challenges and enhance wellbeing.
Maatschappijkritische houding
Ook in deze definitie staan de rechten van de mensen en sociale rechtvaardigheid centraal. Wat hierbij opvalt, is de grote afstand tussen internationaal social work en de lokale praktijk van sociaal werk in Nederland.
'De gemeenten waren niet gebaat bij kritische sociaal werkers die burgers opstookten tegen gemeentelijk beleid.'
In de huidige lokale sociaal werk praktijk en in wijkteams in Nederland is opvallend weinig sprake van een focus op sociale rechtvaardigheid en mensenrechten. Het sociaal werk baseert zich niet op ideologische doelen, zoals sociale rechtvaardigheid, solidariteit en democratische rechten, maar vrijwel uitsluitend op individuele cliënten. De maatschappijkritische houding die in de jaren ’70 nog aanwezig was, is wegbezuinigd. Door de decentralisatie namen gemeenten de financiering van het sociaal werk volledig over. Zij waren niet gebaat bij kritische sociaal werkers die burgers opstookten tegen gemeentelijk beleid.
Beweging terug
Ook Hans Hoogvorst constateert in het artikel In beweging dat de ruimte voor actie in het publieke domein is afgenomen. Hoogvorst: ‘De overheid kan dan weliswaar dingen niet meer doen, maar de vrijwilligers uit de tijd van de verzuiling zijn niet meer oproepbaar.’ De betrokkenheid is de buurtbewoners destijds uit handen genomen waardoor we het vrijwillige betrokken-zijn verleerd lijken te zijn en dat we nu vooral het gevoel hebben dat we ‘recht hebben’ op overheidsdiensten.
Hij roept sociaal werkers op om het hun werkgevers wat lastiger te maken: ‘Durf ruzie te maken als je merkt dat je grenzen worden overschreden. Het is namelijk wel je leven dat je misschien aan het verdoen bent! En vergeet daarbij niet dat je salaris betaald wordt van gemeenschapsgeld. Durf te staan voor de verantwoordelijkheid die je over jezelf en over de samenleving draagt.’
In het verlengde daarvan: neem als sociaal werker in Nederland de mensenrechten en sociale rechtvaardigheid als uitgangspunt om met en voor kwetsbare burgers ten strijde te trekken!
