Beter samenspel tussen gemeenten en burgerinitiatief is mogelijk

Vorige maand presenteerden we in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam het kompas[[i] Right to Challenge, tijdens een bijeenkomst over buurtrechten. Daar bleek dat dé deal om een taak over te nemen nog niet zo makkelijk te sluiten valt. Een aanwezige bewoner formuleert het probleem: ‘Heel leuk, al die verhalen en initiatieven die van alles doen en waarbij de gemeente ook allerlei ruimte geeft, maar bij mij krijg ik dat niet voor elkaar. Als ik een taak wil overnemen met mijn lokale zorginitiatief moet ik concurreren met alle andere professionele zorginstellingen. En het moet zo goedkoop mogelijk’.

Wat is Right to Challenge?

Het Right to Challenge (RtC) biedt bewoners en buurtinitiatieven de mogelijkheid om zorg- en ondersteuningstaken over te nemen en biedt gelegenheid om betrokken te worden bij de uitvoering van het Wmo-beleid.

Dit relatief nieuwe fenomeen krijgt veel aandacht, omdat het kansen biedt het samenspel tussen de (lokale) overheid en burgers te vernieuwen en de dienstverlening op het gebied van zorg en ondersteuning beter te laten aansluiten bij de behoeften van de burgers.

Moestuin of voor elkaar zorgen

Steeds meer gemeenten geven invulling aan het RtC. Ze worstelen ook met deze spannende ontwikkeling, want het maakt natuurlijk wel uit of bewoners een moestuintje willen starten of ‘voor elkaar willen zorgen’. Veel gemeenten vinden het prima om in gesprek te gaan met bewoners over allerlei taken die ze willen overnemen. Maar op het gebied van zorg en welzijn zien ze nog veel haken en ogen. Vragen waar gemeenten mee zitten zijn: ‘Hoe moet ik als gemeente de kwaliteit garanderen voor mijn inwoners?’ en ‘Hoe houden we zicht op alle ontwikkelingen?’ Ook al zie je dat sommige gemeenten meer aan het ‘loslaten’ zijn en proberen een faciliterende rol in te nemen.

Niet-financiële meerwaarde

Een ander heikel punt is dat er vanuit gemeenten (of instellingen) alleen wordt gekeken naar de financiële kant; de vraag is dan vaak of het met RtC goedkoper kan of dat het voor hetzelfde budget moet gebeuren[ii]. Dit zorgt ervoor dat er hele discussies ontstaan tussen burgerinitiatieven en gemeenten. Voor burgerinitiatieven is het namelijk niet alleen de economische meerwaarde die meetelt, maar ook de maatschappelijke meerwaarde, of zelfs de democratische/bestuurlijke meerwaarde. Anders gezegd: burgers vinden het ook belangrijk dat ze als bewoner meer invloed hebben en ze kunnen vanuit die rol saamhorigheid creëren in de buurt. Het is dus nodig dat gemeenten ook de niet-financiële meerwaarde meenemen in hun beslissing.

Dus, kortom, het RtC is een mooie mogelijkheid om het gesprek met je gemeente aan te gaan, maar als het erop aankomt zijn er nogal veel ‘gaten’. Dit komt door de prille fase waarin het RtC vorm krijgt, dat maakt het moeilijk om op dit moment uitgebreide analyses te doen. Over twee jaar zal dat wellicht anders zijn. De bewoner met zijn zorginitiatief is er dan vast wel uitgekomen met zijn gemeente. Wishfull thinking? Nee, denk het niet!