Praten met de echte bijdehandjes
Bron: gemeente Rotterdam
Het ontstaan van Duimdrop en Thuis op Straat valt te beschouwen als een directe reactie op het bestaande sociaal-culturele werk. Bij Duimdrop, opgericht in 1993, draait het om containers met speelgoed op pleinen in Rotterdamse volkswijken. Kinderen kunnen er met zelf verdiend krediet rolschaatsen lenen of skelters. TOS, uit 1996, is het flexibele vervolg daarop: TOS-medewerkers strijken een middag lang neer op een plein met een tas met speelgoed en sportspullen.
De straat op!
Destijds opereerden kinder- en jongerenwerkers voornamelijk in buurthuizen. ‘Terwijl de leerlingen waar de schooldirecteur zich druk om maakte daar niet kwamen,’ zegt Huiskens. ‘Je moest dus de straat op. Ook op zaterdag, ook op zondag, 365 dagen per jaar.’ Toch kwamen Duimdrop en TOS vooral voort uit een persoonlijke crisis. Huiskens groeide op in het Oude Westen en werkte als opbouwwerker in Delfshaven, het Oude Noorden en Hoogvliet. In de loop van de jaren ‘80 zag hij het in die wijken almaar verder uit de hand lopen. Nieuwe groepen Marokkaanse en Antilliaanse jongeren domineerden de steeds agressiever wordende straatcultuur, terwijl die zich vermengde met drugshandel. ‘We werkten ons te barsten, maar het werd alleen maar erger.’
Geïnspireerd door McDonald’s
Huiskens was een gedreven buurtwerker en een bekende figuur in het Rotterdamse; hij stond in direct contact met burgemeester en wethouders. Toch worstelde hij met de vraag of hij moest doorgaan met zijn werk. Als uitkomst diende hij ‘een droom’ in bij het stadhuis, die hij tot zijn eigen verbazing mocht proberen te verwezenlijken. Zijn inspiratie haalde hij op een onverwachte plek: hamburgerketen McDonald’s. ‘Ik vroeg me af: waar gedraagt dat tuig zich nou wel? Ik heb het hoofdkantoor van de Mac gebeld en ben er te rade gegaan.’
‘Zo min mogelijk bureaucratie, zelfstandige filialen, uitvoerend personeel dat een afspiegeling is van de buurt en in principe alles zelf oplost op de werkvloer.’
Welke Mac-elementen terug zijn te vinden in TOS? Zo min mogelijk bureaucratie, zelfstandige filialen, uitvoerend personeel dat een afspiegeling is van de buurt en in principe alles zelf oplost op de werkvloer. En niet te vergeten: doorgaan met de productie en tegelijkertijd voortdurend blijven nadenken over mogelijke verbeteringen. ‘Wist je dat McDonald’s een heuse Hamburger University heeft waar hun personeel wordt getraind?’
Een kijkje in de keuken
Als directeur van TOS onderhield Huiskens van meet af aan intensief contact met wetenschappers die graag een kijkje in zijn keuken namen. Vijf jaar geleden nam hij afscheid, maar de deuren van TOS bleven open staan voor wetenschappelijk onderzoek.
‘De eerste onderzoeken werden verricht door sociologen van de Erasmus Universiteit. Wij hielden pleindossiers bij. Elke dag noteerden TOS-medewerkers wie er kwamen en wie niet, wat er gebeurd was en hoe ze daarop reageerden – een manier om te reflecteren en belangrijk voor de overdracht aan collega’s. Ik zei tegen die onderzoekers: ga maar eens lezen. Vonden ze heel interessant. Daarnaast ontwikkelde ik een vaste lijn met Kees Fortuin, een sociaal-psycholoog van het Verwey-Jonker instituut, die meerdere onderzoeken heeft gedaan in opdracht van overheden. Ik belde hem geregeld op om te sparren. En hij adviseerde mij weer om iets te lezen.’
Crimineel oog
Naast deze onderzoekers had Huiskens ook veel contact met Josine Junger-Tas, directeur van het WODC, het onderzoekscentrum van het Ministerie van Justitie. ‘Na de start groeide TOS snel. Ook de provincie Zuid-Holland toonde belangstelling. Ik wilde wel uitbreiden, maar was ook onzeker. Ik stelde als voorwaarde dat er wetenschappelijk onderzoek zou worden gedaan naar onze werkmethode. Rotterdam, provincie en rijk hebben toen een budget beschikbaar gesteld voor een drie jaar durend onderzoek, uitgevoerd door de Erasmus Universiteit. Junger-Tas was voorzitter van de stuurgroep. Ze was criminoloog en keek anders. Ik wilde graag een verhouding met de welzijnshoek én de justitiële hoek.’
‘Ik wilde wel uitbreiden, maar was ook onzeker’
Geniaal denken van werkers op straat
‘Ik heb heel bewust voor dit werk gekozen, maar ik vond de denkomgeving armoedig. Dat klinkt wat neerbuigend. Maar het sociaal werk is een wereld van ‘modes’ en ‘napraters’. Ik zocht tegenspraak. Ik wilde met de echte bijdehandjes praten. Met mensen die werkelijk geïnteresseerd zijn in of iets werkt of niet. Ik wilde samen stappen kunnen zetten in het verbeteren van het werk. Het was een relatief makkelijke en goedkope manier om een relatie op te bouwen met de denkende wereld. Dat klinkt weer opportunistisch, maar ik had geen tijd om conferenties af te lopen. Evenmin wilde ik een welzijnsinstelling ontwikkelen met een uitgebreide staf die allerlei onderzoeken zou uitvoeren. Bovendien wilde ik dat onze ervaringen onderdeel zijn van de bestaande kennis. Dat het soms geniale denken van onze werkers op straat een plek zou krijgen.’
Afgelopen september is TOS door de onafhankelijke erkenningscommissie Maatschappelijke ondersteuning, participatie en veiligheid erkend als een effectieve methode.
