Placemaking maakt spontaan contact mogelijk

‘Placemaking is een filosofie en methodiek om plekken te verbeteren met behulp van lokale kennis en lokale kwaliteiten’, vertelt Katusha ter inleiding van ons gesprek. ‘Al tien jaar lang werken we aan stadsactivatie. Dat is het versterken van de openbare ruimte als plek voor ontmoeting. We doorlopen dit proces samen met lokale bewoners zodat zij op den duur het stokje kunnen overnemen.’

Placemaking avontuur begon voor Katusha tijdens de economische crisis van 2008. Die crisis maakte duidelijk dat er een andere manier van ontwerpen van publieke ruimte nodig was. Niet vanachter de tekentafel, maar door in het gebied waar het om gaat te onderzoeken wat er leeft. ‘Als stadssocioloog deed ik mee aan een Lab Nederland wordt Anders. Daar maakte ik kennis met de methodiek van placemaking.’

‘Wat me zo aansprak, is dat onderzoek het uitgangspunt is van placemaking. Observeer, praat en bevraag. Hoe lopen mensen prettig? Waar staan ze vaak even stil? Wat zijn hun routines? Dit beviel zo goed, dat we na het lab besloten met een aantal deelnemers verder te gaan. We richtten stichting Placemakers op en gingen als een interdisciplinair team aan de slag met het opzetten en uitvoeren van kleinschalige lokale initiatieven.’ Inmiddels is Katusha al jaren de trotse directeur van deze stichting.

Never waist a good crises

De crisis van 2008 prikkelde overheden en woningcorporaties om anders naar hun rol in de buurten te kijken. De maatschappelijke opgaves waren te groot en onmogelijk op te lossen zonder nauwe betrokkenheid van bewoners. Samen werken met bewoners en lokale partijen, het liefst in de vorm van co-creatie, werd de trend. ’Methode van placemaking sloot goed aan op deze nieuwe realiteit. Via creatieve interventies werden mensen geactiveerd, gemotiveerd en gefaciliteerd om mee te denken en mee te werken aan hun leefomgeving.’ 

Inzet van placemaking leidt niet alleen tot hogere kwaliteit en beter gebruik van de openbare ruimte, maar heeft ook sociale gevolgen. Zoals netwerkvorming tussen buurtbewoners en een groter gevoel van eigenaarschap over de leefomgeving. ‘De Buurtcamping blijft een prachtig voorbeeld hiervan. Het is puur genieten om elk jaar weer uiteenlopende kampeerders samen een kampeerterrein op te zien zetten en daar buurtcontact te zien ontstaan die ook na de Buurtcamping wordt voortgezet.‘ 

Om placemaking te verankeren in de buurt moet vanaf het begin worden nagedacht over de overdracht van verantwoordelijkheden aan de buurt

Placemaking wordt veelal ingezet als tijdelijke invulling. ‘Tijdelijkheid kan een mooie manier zijn om dingen uit te testen, maar tijdelijkheid staat niet op zichzelf.’ waarschuwt Katusha. ‘Het is van groot belang om je bij het placemakingproces bewust te zijn van de duurzaamheid. Hoe draag je een project over aan de buurt, hoe maak je - door te evalueren - succesvolle elementen van de tijdelijkheid meer permanent en heel belangrijk, hoe hou je de energie vast? Om placemaking te verankeren in de buurt moet vanaf het begin al worden nagedacht over de overdracht van verantwoordelijkheden aan de buurt.’

Allemaal aan placemaking 

Katusha vervolgt enthousiast: ‘Iedereen kan aan placemaking doen! Placemaking is een heel natuurlijk verschijnsel: mensen hebben altijd de neiging om hun omgeving vorm te geven. De gebruikers van de openbare ruimte worden gezien als experts met waardevolle kennis en ervaring. De regels of middelen sluiten niet altijd aan, maar placemaking kan je in principe altijd doen, wanneer je tijd en energie hebt.’

Placemaking dwingt je dus om te denken vanuit de gebruiker. Waarom zou iemand mee willen doen? Wat raakt diegene? ‘Inderdaad. Ga dus naar mensen toe en sluit aan op hun routines en behoeften. Dit levert verrassende ideeën op, waarmee je samen een meer betrokken en kleurrijke stedelijke omgeving creëert. Maak het zo makkelijk en aantrekkelijk mogelijk voor mensen om aan te haken. En heb oog voor inclusie: wees niet tevreden met alleen de bekende koppen die je van de inspraakavonden kent.’

Spontane en nieuwe ontmoetingen vinden nauwelijks meer plaats in de buurt, dit zet spanning op de sociale cohesie in wijken

Placemaking belangrijker dan ooit

Inmiddels lijken we beland in een nog grotere crisis dan in 2008. Hoe ga je naar mensen toe terwijl we afstand van elkaar dienen te houden? ‘Placemaking is belangrijker dan ooit,’ geeft Katusha aan, ’De druk op de publieke ruimte neemt toe. Buurthuizen en bibliotheken sluiten deels terwijl de behoefte hieraan hoog is. De spontane en nieuwe ontmoetingen vinden nauwelijks meer plaats. We verliezen hierdoor oog voor de ander en daarmee ook het gevoel van verbinding. Dit zet spanning op de sociale cohesie in wijken. Goed contact in de buurt is in tijden van corona nóg belangrijker geworden. Je wereld wordt kleiner, waardoor je juist mensen in de buurt nodig hebt voor het sociale contact en het opbouwen van een netwerk om elkaar te steunen en zorg voor elkaar te dragen.’ 

Een belangrijk onderdeel van placemaking is de verbinding en samenwerking om een plek te verbeteren. Het richt zich op de fysieke mogelijkheden in de buitenruimte. In tijden van corona is dit veel lastiger geworden, toch heeft placemaking in Amsterdam plekken doen ontstaan waar mensen op een corona-proof manier kunnen ontspannen en elkaar ontmoeten op 1,5 meter afstand. ‘Maak publieke ruimte vrolijk en opvallend,’ geeft Katusha mee als tip, ‘zet een kerstboom voor de deur en drink samen chocolademelk in zelf getekende 1,5m cirkels op de stoep.'

‘Deze tijd dwingt ons om op kleine schaal te denken en te doen. Ik nodig je daarom uit om juist nu de tijd te nemen voor de kleine experimenten, zij bieden vaak interessante inzichten die je later verder kan uitbouwen.’