Platform voor buurtontwikkeling

Participatie is van iedereen

Een diversiteit aan mensen is actief in wijk en buurt
Artikel
afbeelding van LSA bewoners  
11 oktober 2017
Participatie is van iedereen

Foto: Vrienden van het Singelpark (Flickr Creative Commons)

Het maatschappelijk initiatief heeft afgelopen jaren een vlucht genomen. Naast mooie resultaten en veel lof, klinkt ook het kritische geluid: bewonersinitiatieven zouden elitair zijn. Doet dit wel recht aan de mensen die het verschil maken in de wijken? 

 

Vier jaar nadat de koning in de troonrede het woord participatiesamenleving introduceerde, deed de NOS een onderzoek naar de resultaten van deze oproep. Tegelijkertijd kwam kenniscentrum Movisie met een evaluatie van de participatiesamenleving. Dit roept een beeld op dat volgens LSA geen recht doet aan de werkelijke situatie in de wijken.

Dragers van nieuwe economie

De laatste vier jaar heeft het maatschappelijk initiatief een enorme vlucht genomen, zowel in hoeveelheid als in impact. Initiatieven hebben de ruimte genomen die de participatiemaatschappij heeft geboden en het zijn de dragers geworden van een nieuwe economie. Veel bewonersgroepen hebben grote stappen gemaakt in de ontwikkeling van hun initiatieven. Zij hebben veel van de gaten gedicht die vielen door de terugtrekkende overheid.


Mensen uit alle lagen van de samenleving zijn actief

 

 

Er ontstond de afgelopen vier jaar een toename van burgerinitiatieven, bewonersinitiatieven, maatschappelijke initiatieven, burgercollectieven, BewonersBedrijven en coöperatieve verbanden. Enerzijds omdat mensen geen andere keuze hadden (voorzieningen werden uitgekleed of stopgezet, buurthuizen gesloten, professionals wegbezuinigd). Maar zeker ook omdat de samenleving in het bezit is van een grote scheppende kracht. Aan de Maatschappelijke beurs MAEX staan inmiddels ruim 1250 initiatieven genoteerd waar minstens 50 uur vrijwillige arbeid per week wordt geleverd. Tezamen spelen deze initiatieven een significante rol in onze samenleving.

Een geweldig deel van de samenleving

Mensen uit alle lagen van de samenleving zijn hierin actief. Toegegeven: bewonersinitiatieven die zich bezighouden met publieke taken en die veel in contact staan met de overheid hebben vaak flink wat bestuurlijke kracht in huis, naast de nodige strategische en bureaucratische vaardigheden. Dat zijn vaak hoogopgeleide mensen. Maar in hun kielzog, of vaak ook voor de troepen uit, is er een bonte verzameling van mensen die vanuit hun innerlijke motivatie voor hun omgeving zorgen.

Vanzelfsprekend is niet iedereen in staat verder te kijken dan het eigen huishouden vanwege gezondheid, woonsituatie, zwaarbelaste zorgtaken of armoedeproblematiek. Maar dan nog blijft er een geweldig deel van de samenleving over. In heel veel wijken ontstaan initiatieven om de leefbaarheid te verbeteren en de diversiteit van initiatiefnemers en sociale ondernemers is groot.

Draag bij op je eigen manier

Ook de mensen die investeren in die initiatieven (met geld, menskracht en materialen) zijn zeer divers. Ze staan in de keuken bij het buurthuis, ze helpen mee bij bijeenkomsten in de wijk, ze werken in de buurttuin, zijn sociale (scharrel)ondernemers, of chauffeurs voor de buurtboodschappendienst. Bewonersinitiatieven vormen voor veel mensen die aan de zijlijn van de samenleving staan een startpunt of springplank om actief te worden.

Bewonersinitiatieven zijn bijna per definitie inclusief. Ze richten zich op de kwetsbaren in onze samenleving en bestrijden daarmee juist een tweedeling. Iets betekenen voor een ander is vaak een van de belangrijkste drijfveren van initiatiefnemers. Participeren is niet alleen besturen of onderhandelen met overheden. Het is ook de handen uit de mouwen steken of klaarstaan voor een ander.


De grootste veranderingsopgave ligt aan de zijde van de overheid

 

 

Voor lager opgeleide mensen met een beperkt netwerk is het echter nóg moeilijker om samenwerking te zoeken met de overheid dan het voor andere initiatiefnemers is. Bijvoorbeeld om te voldoen aan alle regels die worden opgelegd. Hoewel er in veel gemeenten gelukkig steeds meer sprake is van ‘lokaal samenspel’, zou de overheid veel meer moeten doen om belemmeringen weg te nemen en initiatief te faciliteren.

Onduidelijke positie maatschappelijke initiatieven

Als we willen dat initiatief nemen in de samenleving gebruikelijk en succesvol wordt, voor alle inwoners van Nederland, dan ligt de grootste veranderingsopgave aan de zijde van de overheid. Het is de afgelopen jaren nog onvoldoende gelukt om het maatschappelijk initiatief (of zelfs de samenleving als geheel) een positie van belang te geven. In de verhouding overheid-markt-samenleving is nog nauwelijks ruimte voor de samenleving en komt het publieke belang vaak klem te zitten.

Maatschappelijke initiatieven hebben in de praktijk te maken met diverse problemen: een onduidelijke positie tussen privaat en publiek recht, geen enkele regeling in het fiscaal stelsel, geen formele bevoegdheden in het democratisch stelsel, beperkingen in aanbestedingen en belemmerende wet- en regelgeving. Daarnaast hebben we een overheid die zich geen raad weet met initiatieven en die legio ‘beren op de weg’ ziet.

Gezocht: faciliterende overheid

Daarom worden er steeds maar weer vragen gesteld over representativiteit, legitimiteit, publieke verantwoording, continuïteit of duurzaamheid. Op zich zijn dit terechte vragen, die aan de markt niet gesteld hoeven te worden, of die men niet durft te stellen. Maar ze worden oneigenlijk vaak aan bewonersinitiatieven gesteld.

We hebben een overheid nodig die durft te werken aan de positie van maatschappelijk initiatief. Want de participatiesamenleving is geen synoniem voor een passieve overheid. Integendeel: in de participatiesamenleving heeft de overheid een actieve, faciliterende rol. Faciliteer en verbind daarom die prachtige initiatieven en geef nog meer ruimte. De energie en de kracht die er is kan dan alleen maar toenemen.

Pleuni Koopman is werkzaam bij bet LSA, Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners, en publiceerde dit artikel eerder op de website van LSA en Sociale Vraagstukken.

 

Lees meer over:
afbeelding van LSA bewoners  

LSA bewoners

Het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners is al 26 jaar een vereniging van en voor vrijwilligers die zich sterk maken voor hun buurt. Onze leden zijn bewonersgroepen.

Lees meer: