Over een buurtbedrijf dat niet in de bestaande hokjes past

Hou het lokaal is een pleidooi voor schaalverkleining, voor ontschotting en voor samenwerking. De Arnhemse invulling hiervan zagen we op 27 mei bij Buurtbedrijf Diagonaal tijdens de themadag Hou het lokaal. Ruim 40 actieve bewoners en professionals kwamen naar Arnhem voor een kijkje in de keuken. In verschillende workshops en interactieve rondleidingen werd gesproken over aspecten van lokaal maatwerk, zoals ontschotten van geldstromen, het Right to Challenge en de aanpak van de gemeente: Van Wijken Weten.

Ontschotten

Samen met je buurman kan je veel bereiken. Dat bewijzen Freddy en Gerrit wanneer ze alle activiteiten en projecten van Diagonaal beschrijven. ‘De fysieke ruimte is de basis geweest. Van daaruit konden we starten. Er zijn inmiddels 40 vrijwilligers actief bij Diagonaal. En de studenten in het leerwerkbedrijf komen bijna allemaal uit de wijk.’ Buurtbedrijf Diagonaal heeft 4 producten: meerdere hectaren park, sport, zorg en het leerwerkbedrijf. Diagonaal houdt deze producten niet gescheiden en pleit voor het afbreken van de hokjes, voor ontschotting. ‘Toen we het beheer van het park overnamen, hebben we de hekken weggehaald en het letterlijk ontschot.’

Gebruikspark en ontmoetingsplek

We kregen een interactieve rondleiding en startten in de kruidentuin met het thema gebruik van openbare ruimte. Initiatiefnemer Edwin: ‘Gemeente en bewoners wilden van deze ruimte een gebruikspark maken met activiteiten voor de wijk. De basis is samen aan de slag gaan. Dat werkt want enthousiaste mensen, een buurtplan en een budget maken het samen tot een succes.’

Met het speelbos wordt ruimte gecreëerd. Er staan geen speeltoestellen in maar een blote voeten pad, een doolhof en een paddenpoel. Het ontwerp is samen met de buurt gemaakt. De rondleiding eindigt bij de Oosthof, een voormalige peuterschool. Dit moet de fysieke ontmoetingsplek voor de wijk worden. De initiatiefnemers hebben het pand geopend voor activiteiten van wijkbewoners.

Vragen uit de praktijk

Diagonaal heeft ook een grote impact op de wijk met het leerwerkbedrijf. Bewoners met verschillende achtergronden vinden er een plek om samen een bedrijf te vormen dat op diverse terreinen in de wijk actief is en het verschil maakt. Studenten in het leerwerkbedrijf zijn niet zomaar een stagiaire. Ze vormen het bedrijf en meerwaarde voor de wijk. De diversiteit aan mensen en opleidingen zorgt voor een bijzondere dynamiek. ‘Het is toch belachelijk dat de meeste studenten vanuit de opleiding opdrachten verzinnen voor de praktijk, terwijl de praktijk van de wijk zoveel concrete vragen en uitdagingen heeft’, vertelde een van de deelnemers.

Diagonaal heeft te maken met een wereld die in hokjes denkt. Maar dit buurtbedrijf past niet binnen de bestaande hokjes. En daar hebben ze last van. Verschillende partijen maken graag gebruik van de diensten van Diagonaal. Zonder daarbij de benodigde middelen over te dragen. Diagonaal voldoet net niet aan de eisen om zelf (onder)aannemer te worden en bundelt zijn krachten. Drie leerwerkbedrijven in Arnhem werken samen in een aanbesteding om het gesprek met de gemeente te openen.

Alle potjes op een grote hoop

Diagonaal is goed in ontschotten. Alle producten en diensten lopen in elkaar over en de vrijwilligers hebben geen afgebakende rol. Met Paul Beltman, wijkambtenaar van Wijken Weten in Arnhem, bespraken we of dit ook kan met de geldstromen. Alle potjes op een grote hoop in plaats van het te labelen. In Arnhem zijn wijkteams leefomgeving die bepalen hoe een groot deel van het overheidsbudget in de wijk besteed wordt.  Dat blijkt een hele kluif. Het is moeilijk om te achterhalen hoeveel geld er precies voor de wijk beschikbaar is. En veel van het budget lijkt ook vast te liggen in bestaande afspraken.

Recht om uit te dagen        

Het Right to Challenge (RTC) bij een aanbesteding kwam deze dag ook ter sprake. Er blijken meerdere definities en toepassingen van het RTC mogelijk. Het gaat over bewoners die meer ruimte krijgen van de gemeenten op het gebied van eigenaarschap, zeggenschap en uitvoering van publieke taken. Door het overdragen en inzichtelijk maken van budgetten en de aanbesteding van gemeentelijke taken zo vormgeven dat bewoners ook een rol kunnen spelen.

De deelnemers zijn het eens dat het RTC een nuttig en noodzakelijk instrument is. Het zorgt dat je niet afhankelijk bent van de wijkmanager of het college. Het geeft jou het recht om uit te dagen en de overheid de plicht om jouw challenge serieus te nemen. Het kompas Right to Challenge geeft inzicht hoe diverse buurtinitiatieven en gemeenten omgaan met deze zoektocht naar een nieuw samenspel tussen buurtinitiatief en overheid.

Radicale omslag gemeente

De gemeente Arnhem heeft het Right to Challenge vastgelegd en zit midden in een radicale omslag. De gemeente wil weten wat er in de wijken leeft en wil weten wanneer ze zelf moet wijken: een stapje opzij zetten om ruimte te geven aan buurtinitiatieven. Daarom is de beleidsnota ‘Van Wijken Weten’ opgesteld. De oude aanpak, beleid en projecten bedenken waarin bewoners laten kunnen participeren, verdwijnt. Het maakt plaats voor pionieren in de samenwerking met bewonersinitiatieven. En de manier waarop kan in elke wijk anders zijn. Ambtenaren bepalen niet meer maar denken mee met actieve bewoners.

Dit artikel is een verkorte versie van een eerder gepubliceerd verslag op de website van het LSA, het landelijk samenwerkingsverband actieve bewoners.