Muziek als universele taal

Het is 21 november. Vlak voordat het besluit valt om opnieuw in lockdown te gaan ben ik samen met 24 andere orkestleden op deze koude novemberdag in Tivoli Vredenburg in Utrecht. Na maanden van organiseren en repeteren bereiden we ons voor op ons jaarlijks festival met muzikale levensverhalen.  

Ik speel basgitaar in ons orkest Catching Cultures Orchestra, dat bestaat uit Nederlandse muzikanten en muzikanten met een vluchtachtergrond. We ontmoeten elkaar via onze muzikale tradities. Onze thuisbasis, Utrecht Overvecht, is een belangrijke plek voor ons. We organiseren er optredens, workshops, jamsessies en flatconcerten. Zo ontmoeten we (muzikale) wijkbewoners met allerlei verschillende achtergronden. Door muziek maken we kennis en ontmoeten we elkaar. 

Catching Cultures Orchestra is ontstaan toen Utrechtse muzikanten spontaan een aantal AZC’s bezochten (waaronder toen nog in Overvecht) om samen met bewoners muziek te maken. Daar kwam zoveel moois en waardevols uit dat er een orkest is ontstaan dat nog steeds samen muziek maakt. De positieve uitwerking van deze ontmoeting delen we met zo veel mogelijk mensen via muzikale ontmoetingen.  

Muzikale verhalen 

Als orkest maken we samen muziekstukken met uiteenlopende percussie-instrumenten, snaarinstrumenten, vocals en blaasinstrumenten. Sommige instrumenten zijn uniek zoals de Ney van Hamed Alshaabi, dat is een oud Egyptische fluit gemaakt van riet.  

Muziek brengt mensen bij elkaar die elkaar anders wellicht nooit zouden ontmoeten. Muzieksmaak en de manier waarop mensen muziek ervaren is sterk cultureel bepaald. En juist daar zit de magie. Het leren bespelen van instrumenten en samen spelen is een gemeenschappelijke interesse van muzikanten over de hele wereld. Interesse in elkaars muzikale tradities is een enorme potentie voor goede gesprekken, zeker wanneer je samen een muziekstuk maakt. Zoals Hamed, hij maakte De Dans Van De Zee, een compositie over zijn reis vanuit Syrië met daarin de zeemanszang ‘hela hela’ om moed te houden tijdens de reis. Zo leerden we over zijn leven, zijn vlucht én over de muziektradities uit zijn thuisland. 

Positief kennismaken in de buurt  

We wilden de positieve uitwerking van muzikale ontmoetingen verder brengen dan het AZC en het podium en besloten de buurt in te gaan. Utrecht Overvecht is een geweldig multiculturele wijk die niet altijd positief in het nieuws komt. Ook zijn er relatief weinig culturele activiteiten. Als muzikanten willen we buurtbewoners enthousiast maken en stimuleren om ook muziek te maken, om zo elkaars muzikale cultuur te verkennen. Met muziek kunnen we een positief verhaal uitdragen in wijk.  

Contact maken met wijkgenoten vergt best een lange adem. We doen ons best om open en zonder verwachtingen te communiceren. Toch is het lastig om zoveel mogelijk van de verschillende culturen die in Overvecht aanwezig zijn bij onze activiteiten te betrekken. De ene gemeenschap is makkelijker mee te krijgen dan de ander. En sommigen zijn dan weer lastiger betrokken te houden, ondanks onze open houding.   

Anderen leren kennen 

Als community manager voor het orkest zocht ik daarom contact met DOCK, de welzijnsorganisatie die de buurthuizen beheert. Via hen maken we contact met wijkgenoten die we nog niet kennen.  

Onderweg hebben we onze aanpak wel veranderd. Voorheen waren we wat directer. We vroegen dan of mensen muziek maakten en wilden meedoen. Daar heeft niet iedereen gelijk een antwoord op, het contact kwam dan niet op gang of verwaterde. 

Nu ga ik regelmatig met medewerkers van DOCK mee naar bijeenkomsten die in de buurtcentra worden georganiseerd door de diverse culturele gemeenschappen, zonder enige andere bedoeling dan de ander te leren kennen. Ondertussen verken ik ook wat muzikale bewoners nodig hebben en hoe we hen daarbij kunnen helpen. Met resultaat! Want na verloop van tijd ben ik via de bijeenkomsten tóch een aantal nieuwe deelnemers tegengekomen. En dus ook bij groepen waar ik eerder weinig reactie kreeg. 

We ontdekten dat muziek ook goed werkt als gangmaker bij mensen die zelf geen muziek maken. Een gehoord muziekstuk is een licht gespreksonderwerp om over uit te wisselen en dat contact zorgt voor wederzijds begrip. Bewoners die elkaar ontmoeten via onze projecten gingen steeds vaker buiten onze muziekontmoetingen met elkaar afspreken. En door de aandacht voor muziek kwam er een toename van optredens door lokale artiesten uit de wijk.  

Verrassende bijeffecten  

Het effect van de ontmoetingen gaat voorbij muzikale uitwisseling. Zo zijn twee deelnemers via een andere deelnemer doorverwezen naar de ‘werkwinkel’, een initiatief dat mensen helpt om passend werk te vinden. Ook zijn er een aantal andere muzikanten die via het orkest geholpen zijn bij hun (niet-muzikale) problemen of vragen.   

Die bijeffecten zijn ook voor ons als orkest belangrijk. Ontmoetingen en meer muziek zijn wat ons betreft een doel op zich, maar beleidsmakers en subsidiënten zien dat anders. Zij zien muzikale ontmoetingen nog wel eens als ondergeschikt aan zaken als gezondheid, veiligheid, werk en opleiding. Het is verassend om te zien dat we zo via-via kunnen helpen en dat Catching Culture Orchestra ook hierin een positieve uitwerking heeft.