Migranten mantelzorgers vinden samen hun kracht

Mantelzorgers hebben met grote dilemma’s te maken, vooral als ze een migratie-achtergrond hebben. Eenvoudige vragen als ‘is het verstandig om thuiszorg in te schakelen?’ stuiten binnen deze groep op veel ongemak, schaamte en taboes. Hierdoor nemen de vrouwen te veel zorgtaken op zich, wat ten koste gaat van hun eigen gezondheid. Wanneer een verpleeghuis aangekaart wordt bijvoorbeeld, volgen felle reacties. ‘Ik ben een slechte dochter als ik mijn moeder in een verpleeghuis stop! Zij heeft voor mij gezorgd toen ik klein was en nu zij mij nodig heeft stop ik haar in zo’n huis! Ben je gek?’, zei een mantelzorgster die eerder aangaf een burn-out te hebben.

Mantel der liefde

Ongeveer veertien jaar geleden zat ik samen met andere mantelzorgers in de voorhoedegroep Mantel der Liefde van stichting BMP. In die tijd worstelden verschillende organisaties en beleidsmakers met het bereiken van mantelzorgers met een migrantenachtergrond. Voor hen was dit een onzichtbare doelgroep en wij geloofden dat onze kennis en ervaring hierbij een handje konden helpen.

Eens per maand kwamen we bij elkaar en onderzochten de wensen en behoeften van mantelzorgers. Na verschillende veldbezoeken en bijeenkomsten met professionals, kwamen wij tot de conclusie dat een laagdrempelige opleiding voor deze groep mantelzorgers een oplossing zou zijn. Een opleiding die geen strenge opleidingseisen stelt, maar zich vooral richt op het benutten van het talent en het krachtiger maken van de mantelzorgers. In 2011 was het zo ver: stichting BMP kreeg de mogelijkheid en ontwikkelde Alle Mantelzorgers Werken Aan Hun Toekomst (AMWAHT).

Jurkjes en dementie

Een belangrijk onderdeel van AMWAHT zijn de lotgenotengroepen. Gezellige ontbijtjes of lunches met koffie, muntthee en veel lekkers, waar gepraat wordt over die leuke jurk van de markt of even stoom afgeblazen kan worden na een ruzie met de man. Er is ruimte voor de dagelijkse bezigheden, maar ook aandacht voor persoonlijke zorgen. Na het ontbijt wordt er voorlichting gegeven door de aanwezige begeleidster, een opgeleide ervaringsdeskundige. De thema’s lopen uiteen, van ‘hoe kan ik beter grenzen stellen?’ tot ‘wat houdt dementie in?’. De nieuwe kennis wordt direct toegepast en in rollenspellen geoefend. Hierbij wordt onderling flink gelachen.

’De AMWAHT lotgenotengroepen zijn voor mij een uitje. Die uurtjes hoef ik dan niet te zorgen voor iemand. Samen ontbijten, lachen, huilen en praten we over onze zorgen. Iedereen begrijpt je. Hier voel ik dat ik mezelf kan zijn’, aldus een mantelzorgster.

De informele sfeer van een ontbijt nodigt uit tot het delen van de zorgen, behoeftes en wensen die onder deze mantelzorgers leven. De onderlinge openheid en het vertrouwen groeien en er ontstaan  hechte banden. Dat is goed te zien aan de blije gezichten en knuffels die bij elke volgende ontmoeting groter en steviger worden.

Voorbeeldfunctie

De meeste deelnemers zijn vrouwen die binnenshuis leefden. Ze zijn huisvrouw, leven voor hun gezin en familie en hebben zichzelf zo weggecijferd dat ze zich niet eens bewust zijn van de ernst van hun isolement. Dit verandert door het contact met vrouwen die in dezelfde situatie zitten en ook nog eens in de buurt wonen. De uitgewisselde verhalen werken motiverend en het valt op dat zwaarbelaste mantelzorgers, die alleen maar zorg dragen voor een ander, langzaam maar zeker assertiever worden. Ze worden zich bewust van hun eigen situatie en krijgen inspiratie om bijvoorbeeld de zorgtaken anders te organiseren.

’Doordat ik deze groep begeleid, heb ik het gevoel dat ik er toe doe! Ik beteken iets voor al deze vrouwen. Ik krijg hierdoor respect en ik bewijs hiermee dat ik ook andere dingen kan naast enkel mantelzorger zijn’, AMWAHT vrijwilligster.

Olievlekwerking

Dit is echter niet voor iedereen even plezierig. Voor sommige mannen en familieleden voelt het als een bedreiging waardoor er vaker botsingen ontstaan tussen partners. Toch blijken de meeste vrouwen door te zetten, wat er zelfs toe leidt dat de man – met veel moeite – uiteindelijk ook (zorg)taken op zich neemt. Dit is een grote mijlpaal in de levens van deze vrouwen waar zij terecht ontzettend trots op zijn. Het geeft hen energie en kracht, maar creëert ook ruimte. Er ontstaat meer tijd om met elkaar leuke dingen te doen en hierdoor de zorg beter vol te houden. Juist doordat de mantelzorgers die zwaar belast zijn naar de groepen komen, zijn ze een voorbeeld voor andere mantelzorgers in de wijk. In Utrecht werkt dit als een olievlek.

Collectieve emancipatie

Ik kreeg de mogelijkheid om samen met een mededocent deze opleiding te vernieuwen. Wij gebruikten de oorspronkelijke methodieken van stichting BMP als basis en verrijkten ze met onze eigen ervaringen in Utrecht. De vernieuwing zit hem in:
-    uitgaan van de wensen en behoeftes van de mantelzorgers,
-    samenwerkingen met vrijwilligersorganisaties en sleutelfiguren in de wijken,
-    betrekken van vrijwilligers uit de eigen doelgroep die ook ervaringsdeskundigen zijn, en
-    integratie van de Nederlandse taal in het programma.

Hierdoor lukt het om contact te leggen met geïsoleerde mantelzorgers. Door hen te helpen langzaam onderdeel te worden van een groep in de buurt, bouwen deze vrouwen een netwerk op waar ze steun en kracht uit putten. Dit maakt ze assertiever, sterker en het vergroot hun zelfvertrouwen. Daarnaast bouwen ze kennis op die hun mogelijkheden vergroot om te participeren. Ze worden vrijwilliger in de buurt of zijn zo geïnspireerd door de vrijwillige begeleidster dat ze zich opgeven voor de AMWAHT opleiding. En sommigen vinden zelfs een baantje!

Inmiddels zijn er in Utrecht meer dan 450 mantelzorgers bereikt en draaien er in verschillende wijken van Utrecht meer dan 10 lotgenotengroepen.

Lijkt AMWAHT jou ook interessant? Bekijk dan de Train-de-trainer mogelijkheden of bezoek de pagina van Habiba voor meer informatie. Habiba is tevens te bereiken via h.chrifi@u-centraal.nl.