Platform voor buurtontwikkeling

Meer bewonersparticipatie, minder bureaucratie

Wat leren we van de Rotterdamse veranderbeweging Reyeroord+?
Publicatie
afbeelding van Redactie  
22 juni 2021
sfeerbeeld

Een eigenzinnige groep ambtenaren startte in 2018 de beweging Reyeroord+. Het doel? De Rotterdamse wijk Reyeroord op een vooruitstrevende manier transformeren én daarin bewonersparticipatie koppelen aan interne verandering van de gemeentelijke organisatie.

 

‘Bij de Gemeente Rotterdam en in de wijk Reyeroord (IJsselmonde) is een guerrillabeweging actief: een groepje ambtenaren die zich buitengewoon energiek inzet voor een ‘andere organisatie’ en een ‘toekomstproof Reyeroord’. Ze staan bekend als Reyeroord+. Ze hebben vele en grote ambities, delen speldenprikken uit, zijn ‘op reis’, tonen zich betrokken op bewoners, zijn een tikkeltje eigenwijs en laten zich moeilijk vangen in een korte, eenduidige beschrijving.’ 

Zo beschrijft Hans Joosse, promovendus Bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, dit Rotterdamse experiment. Joosse ‘reisde’ een jaar lang mee met Reyeroord+ en beschreef, samen met hoogleraar Bestuurskunde Arwin van Buuren, zijn observaties in de notitie Tussen traditie en transitie.

Doorgeslagen bureaucratie

De Rotterdamse wijk Reyeroord is in vele opzichten een heel normale wijk. Er is niet één overheersend thema, al kent de wijk degelijk allerlei sociale en fysieke uitdagingen. De komende jaren krijgt de wijk te maken met een rioolvervanging en de energietransitie en een groep enthousiaste gemeenteambtenaren nam drie jaar geleden het initiatief om deze veranderingen op een vernieuwende, integrale manier aan te pakken. 

Een belangrijk aspect van die aanpak is om de dromen en ambities van bewoners naast die van de gemeente te leggen. Burgerparticipatie is tenslotte ook een belangrijke maatschappelijke transitie. Overheden verwachten meer en meer actief burgerschap terwijl er ook steeds meer kritiek is op de doorgeslagen bureaucratie en een toenemend verlangen naar een flexibele en ontvankelijke gemeente. 

Ander perspectief

De transformatie van Reyeroord wordt daarom geleid door een kernteam met medewerkers van verschillende afdelingen en clusters, die buiten alle officiële gemeentestructuren en procedures
vallen. Daarmee doorkruisen ze de hokjes waarmee thema’s binnen de gemeente gewoonlijk worden afgebakend. 

Traditionele, en soms starre, opvattingen over ‘hoe het moet’ en ‘hoe het hoort’ kunnen het succes van Reyeroord+ vertragen. Daarom volgden enkele leden van het kernteam de training ‘Ben jij een Harry?’, waarbij Harry staat voor de vreemde vogel die op zijn kop hangt en de wereld daardoor anders ziet. Dat andere perspectief helpt bij het bedenken van nieuwe oplossingen: beter, anders en slimmer. 

Niemand overslaan

De beweging Reyeroord is gestart als een gemeentelijk initiatief. De wijk is top-down gekozen en de doelen zijn grotendeels gemeentelijke dromen. Ondertussen heeft gemeente Rotterdam zich  ‘naar eigen idee te vaak en te lang niet-ontvankelijk getoond voor de volwassen, initiatiefrijke kant van het burgerschap.’ Reyeroord+ grijpen ze aan om zich van een andere kant te laten zien en weer ruimte te creëren voor de zelfregie van bewoners, maar ze beseffen al te goed dat dat niet zomaar opgerakeld kan worden. 

De wijkbewoners worden daarom actief betrokken bij idee-ontwikkeling, besluitvorming en uitvoering. Naast de meer traditionele middelen als een nieuwsbrief, de Reyerbrief, en een bewonersavond, gebeurt dat ook door het organiseren van meer ludieke acties. Zo delen ambtenaren huis-aan-huis-flyers uit waarop bewoners dromen kunnen noteren, die vervolgens gedeponeerd worden in een centraal in de wijk geplaatste brievenbus. 

Door op verschillende manieren actief met de bewoners in contact te treden, worden er geen bewoners overgeslagen. Niet alle bewoners bezoeken even graag bewonersavonden, maar ook met digitale communicatie heb je geen volledig bereik. Dit bleek bijvoorbeeld een extra uitdaging in de coronacrisis waarin fysieke bijeenkomsten een stuk lastiger zijn. 

Plukje inspiratie: Gemeenschappelijk energiehuis 

Het Energiehuis is een initiatief van de afdeling Duurzaam, cluster Stadsontwikkeling. Bewoners krijgen er straks voorlichting over de energietransitie en (in de tuin van het huis) het belang van biodiversiteit. Vanuit Reyeroord+ ontstond het idee om de locatie ook in te zetten voor opleidingsdoeleinden. In overleg met het cluster Werk en Inkomen zullen er daardoor ook trainingen worden aangeboden over het thema duurzaamheid. Verder worden er verschillende bewonersinitiatieven gebundeld. Er komt bijvoorbeeld een Repair Café en mensen kunnen er hun compost heenbrengen. Ten slotte worden ook de mogelijkheden voor dagbesteding onderzocht.

Geen blauwdruk

Reyeroord+ is geen project met een begin en een eind, maar een continue beweging. De afgelopen drie jaar heeft die beweging al veel inzichten opgeleverd. Die gaan bijvoorbeeld over het omgaan met weerstanden, slim benutten van bestaande budgetten en alternatieve manieren van communiceren. ‘Voor een initiatief als Reyeroord+ is geen blauwdruk te maken’, benadrukt programmamanager Reyeroord+ Luuk van der Burgt. ‘Maar we willen onze ervaringen wel graag delen. Daarom hebben we een whitepaper opgesteld waarin we onze aanpak en belangrijkste lessen tot nu toe beschrijven.’

Uiteindelijk streven de initiatiefnemers van Reyeroord+ naar een transformatie van de hele gemeentelijke organisatie. ‘Daarbij ontstaan allerlei vervolgvragen en dilemma’s', zegt Van der Burgt. 'Er zal fundamenteel anders moeten worden gekeken naar de manier van samenwerken en budgetteren. Daarover gaan we graag het gesprek aan met collega gemeenten en andere professionals.’

Er is voor bewegingen zoals Reyeroord+ geen kant-en-klare blauwdruk op te stellen. Hoewel de gemeente Rotterdam hoopt dat hun ervaringen waardevol zijn voor andere gemeenten, wil ze vooral ook over in gesprek. Bijvoorbeeld via deze LinkedIn groep waar praktijkvoorbeelden, interviews, vragen en ideeën worden gebundeld

Lees meer: