Maatschappelijk vastgoed: onmisbaar & onbereikbaar

Maatschappelijk vastgoed hoort zeker in het rijtje van lastige onderwerpen thuis. Dat weten burgerinitiatieven maar al te goed. Voor hen is vastgoed onmisbaar, maar ook steeds minder bereikbaar. Dat komt onder meer door de wijze waarop de gemeenten hun vastgoedbedrijven hebben geprofessionaliseerd en hun portefeuilles hebben georganiseerd. De publieke sector werkt namelijk met taal, middelen en logica van de markt. En dat botst, schuurt en kraakt op allerlei manieren met de logica van burgergemeenschap die toegang tot maatschappelijk vastgoed vraagt. 

Woekerruimte

Met het essay Woekerruimte willen de auteurs Maurice Specht en Arie Lengkeek begrijpen hoe het maatschappelijk vastgoed werkt, en onderzoeken hoe maatschappelijke initiatieven hun weg daarin vinden. Maar, ze willen niet blijven hangen in het aanprijzen van bijzondere initiatieven, of een catalogus schrijven met uitzonderingen of guerilla-tactieken voor bewonersinitiatieven die zich staande willen houden ten opzichte van een dominant neoliberale overheidsmachine. Nee, ze zoeken naar: welk verhaal over maatschappelijk vastgoed is er voorbij de kritiek te vertellen? Welke praktijken passen daarbij? Niet als interessante uitzonderingen, maar als vaandeldragers van een nieuw verhaal.

Dit is in essentie een politiek verhaal en daarin is het denken over maatschappelijk vastgoed een sleutel. De auteurs zoeken dat nieuwe verhaal in de gemeenschapseconomie en in de betekenis die vastgoed kan hebben in de ontwikkeling van die gemeenschapseconomie. In het essay beschrijven ze de stappen waarop dit perspectief gestoeld is.

Het recht op de stad

De schrijvers komen tot een fundamenteel eigen agenda. Hun uitgangspunt is de betekenis van maatschappelijk vastgoed voor haar gebruikers en de stad. Waar de discussie zich vaak richt op de vraag naar eigendom en gebruik ervan, verleggen de auteurs de aandacht naar de kwestie van ‘toegang hebben tot de stad’. Ze stellen dat het bij maatschappelijke initiatieven niet alleen draait om toegang tot vastgoed, maar ook om productie en daarmee het ‘recht op de stad’. Het recht om jezelf te veranderen door de stad te veranderen. 

De auteurs trekken het maatschappelijk vastgoed daarmee nog verder uit de financiële vastgoed-logica van de gemeente en formuleren een inzet voor een eigen, maatschappelijk gebonden idee van vastgoed. Daarvoor duiken ze in de verhalen van drie Rotterdamse praktijken en één Haarlemse praktijk die de toegang tot vastgoed anders organiseren waardoor andere vormen van handelen mogelijk worden. Deze praktijken weten het niet alleen tactisch slim
te spelen en het goed voor zichzelf te regelen, maar stellen ook de onderliggende logica van het vastgoed ter discussie. Voorbij een maatwerkoplossing maken ze zichtbaar wat de achterliggende vraag zou moeten, of kunnen zijn. Ze dwingen tot een uitspraak op basis van bredere, culturele en maatschappelijke overwegingen.

Voortwoekeren

Als je bent beland op de laatste pagina van het essay stel je jezelf ongetwijfeld de vraag: hoe ga ik dat aanpakken? Een essay zet aan tot handelen, maar is nog geen uitvoeringsprogramma. Daarom sluit het essay met ‘Voortwoekeren’: een praktische handreiking vanuit LSA aan iedereen die geïnspireerd is door het essay, nu aan de slag wil en zoekt waar te beginnen. 

Dit artikel is gebaseerd op het artikel van Karlijn Ligtenberg die reeds op de site van LSA verscheen.