Lang leve de Maria’s
Buurtondersteuner Bree neemt ons mee achter de voordeur in zijn werkgebied. Achter iedere voordeur schuilt een nieuwe wereld. Vanuit zijn eigen ervaringen schrijft hij over presentie en hoe flinterdun de lijn is tussen een ‘normaal’ huishouden en eentje waar het een grote bende is.
Kort na kerst stuurt betrokken buurtbewoner Maria een berichtje naar mij en een wijkpartner. Ze maakt zich zorgen om haar buurvrouw. Die leeft een geïsoleerd bestaan en woont alleen met haar kat. In de flat waar ze wonen, zag Maria haar buurvrouw zich met beide handen vastklampen aan de reling van de galerij. In een kort gesprek gaf de buurvrouw aan ziek te zijn, maar niet naar de dokter te kunnen door de feestdagen. 'Ik ga wel rusten', zei ze en ging strompelend naar binnen.
In januari gaf de buurvrouw geen gehoor op belletjes en telefoontjes, maar raakte haar brievenbus steeds voller. Na overleg besloten de wijkagent, wijkverpleegkundige en de beheerder van de woningcorporatie de woning binnen te gaan. Mevrouw was niet meer aanwezig. Ze was opgenomen in het ziekenhuis als gevolg van kanker. Helaas bleef haar kat alleen achter, die het niet overleeft.
Achter de voordeur
Als buurtondersteuner kom je achter veel voordeuren. En achter iedere voordeur zijn verschillende mensen en net zo veel verschillende verhalen te vinden. Als je erover nadenkt, is een voordeur een merkwaardig iets. Een voordeur beschermt ons van al het onheil van buitenaf. Tegelijkertijd verbergt een voordeur wat erachter schuilgaat. Het is ook nadrukkelijk een scheidingsmiddel dat ruimtes en mensen apart van elkaar houdt. Het moment dat de deur opent en je door de deurpost loopt, stap je een andere wereld binnen - van degene die er woont. Meestal sta je daar totaal niet bij stil als je naar binnen gaat, maar deze ochtend was dat anders. Deze ochtend zou ik me zeer bewust zijn van mijn presentie.
Presentie is een benadering die gaat over met volledige aandacht zijn met of voor de ander. Alsof je je voelsprieten op scherp afstelt om te zien en voelen wat er gebeurt in de leefwereld van degene om wie het gaat. Het is een relationele benadering, waarbij de ander zich gezien en erkend voelt. Bekijk hier de uitleg van de geestelijk vader van de presentiebenadering: Andries Baart.
Grote bende
Vanochtend werd ik gebeld door een wijkprofessional over de zieke buurvrouw. Mevrouw had wat spullen van huis nodig en de wijkprofessional had toestemming gekregen om haar woning binnen te gaan. Of ik misschien mee kon gaan, was de vraag aan de telefoon. Daar aangekomen viel direct bij het openen van de voordeur op dat het binnen een grote bende was. We zagen in veelvoud ongeopende brieven, verzamelde spullen en stapels kleding.
Zo stond ik opeens in de woning van de zieke buurvrouw. Wat het bijzonder maakte was natuurlijk dat ze er zelf niet bij aanwezig was. Een rare gewaarwording. In haar afwezigheid was ik present. Wiens wereld was ik nu binnengestapt? Hoe verhoud ik me tot haar? Hoe heeft dit allemaal zover kunnen komen? We waren op het ergste voorbereid. De wijkprofessional hoopte dat de kat inmiddels was meegenomen, en trof het beestje ook niet op de verwachte plek. Opgelucht bewogen we verder door het huis. Ik ging op zoek naar wat kleding om te pakken voor mevrouw en opende de deur van een slaapkamer. Daar lag de kat levenloos op de grond.
Shit.
‘…en met het levenloze diertje sijpelde nu ook de dood door de woning.’
Rust in de ruimte is rust in je hoofd. In dit appartement was dit allesbehalve het geval, en met het levenloze diertje sijpelde nu ook de dood door de woning. We verzamelden onze moed, deden het beestje in een bak en namen het met de gevraagde spullen mee. Hoe gek het ook voelde, de vrouw is er mee geholpen.
Ontdaan
Eenmaal in het nabijgelegen buurthuis bleef de gebeurtenis door mijn hoofd spoken. Ik had er geen specifiek oordeel over dat het in het huis van mevrouw zo'n bende was geworden. Sterker nog, ik voelde wat herkenning en had ergens begrip. Misschien was dat waardoor ik er meer ontdaan door was dan in het moment zelf en dan ik van tevoren verwachtte.
Ik moest denken aan het volle, ouderlijk huis waarin ik opgroeide. Met zeven personen woonden we in een simpele eengezinswoning. Mijn vader was mantelzorger voor zijn moeder, die ook bij ons inwoonde. Ik heb altijd mijn kamer moeten delen, en wist niet beter dan dat dat was hoe het ging. Sinds ik mij kon herinneren zat mijn vader in de ziektewet, en droeg hij tegelijkertijd de zorg in huis. Het was veel. En soms schoot er wel eens wat bij in. Dus soms was het een bende in huis.
Na het overlijden van mijn vader een aantal jaar geleden, woonde mijn moeder nog alleen in datzelfde huis. Sinds 1977 heeft ze nergens anders gewoond. Omdat het huis voor haar te groot werd, en er een grote renovatie op komst was besloten mijn broers en ik op zoek te gaan naar een geschikte woning. Gelukkig vonden we deze snel en kon mijn moeder doorstromen. We hebben uiteindelijk een afvalcontainer van 11 m³ besteld, die we tot de nok toe vulden met bergen en bergen aan spullen.
Dat laatste is een blik in de toekomst van de zieke buurtbewoner.
Flinterdun
Mijn gedachten gingen ook terug naar mijn studentenkamer. Voor mijn studie verhuisde ik op mijn 18e naar Amsterdam. Waar anderen als vanzelfsprekend het sociale leven van de stad en studie verkenden, was ik ontegenzeggelijk blij met mijn eigen kleine wereld - veilig achter mijn eigen voordeur. Hoe blij ik er met tijden mee was, de keerzijde was dat ik me tegelijkertijd ook niet eenzamer heb gevoeld dan toen. Ik herinner me de poster die ik in mijn kamer had hangen met daarop woorden van dichter Bert Schierbeek: Hoe als je je met zorgeloosheid kon omringen en dat dat je ruimte was.
Het is een zin die met me mee is gegroeid. Waar ik er toen een sluimerende maar vurige wens in las, ben ik me nu bewust van het geluk waarmee ik kan zeggen dat ik in de zin juist herkenning vind. Maar om zorgeloosheid te ervaren, moet je ook de keerzijde kennen. Rust in de ruimte is rust in je hoofd, maar soms is het niet (langer) op te brengen om die rust te creëren. Wat als een dierbare overlijdt? Of wat als je je baan verliest? Wat als je ziek word, je in scheiding ligt of een ongeluk krijgt? De lijn tussen een huishouden runnen zoals 'normaal' wordt geacht, en bijna letterlijk verdwijnen in een bende van kleding, brieven, eten en spullen kan flinterdun zijn. Met een gesloten voordeur, zoals in de woning van vandaag het geval was.
Lang leve de Maria's
Hoe belangrijk is het dan om mensen als Maria te hebben. Mensen die op hun manier onbewust present zijn. Mensen die omkijken naar een ander, die oog hebben voor wat er in hun omgeving gebeurt en zich bekommeren om iemand wanneer dat het meest nodig is. Die (kunnen) kijken voorbij de eigen voordeur, vragen aan een ander hoe het gaat, en die erop handelen wanneer het niet zo goed gaat.
Zo had ik een Maria op de middelbare school die, toen ik bleef zitten in de 4e, bij ons in de klas kwam. 'Is deze plek vrij?' vroeg ze me, en sindsdien hebben we een bijzondere vriendschap opgebouwd. Of de Maria van mijn studie, die me meevroeg naar een feestje. 'Volgens mij zijn het mensen waarmee je wel klikt.' Het was het begin van mijn sociale leven als jongvolwassene in Amsterdam, met vriendschappen voor het leven.
Het zijn de kleine dingen die het verschil maken.
Laten we samen meer oog hebben voor de kleine, waardevolle verbindingen, en trots en dankbaarheid uiten aan de presente Maria's van deze wereld. En wie weet vullen we langzaam maar zeker, wereld voor wereld en voordeur voor voordeur, de ruimte met zorgeloosheid.
Ben ik alleen nog even benieuwd: wie zijn jouw Maria's?
Lees hier hoe jongerenwerker Frank vertelt wat present zijn voor hem betekent.
In dit artikel vind je een zestal modellen van outreachend werken waaronder het presentiemodel.
Dit artikel is eerder gepubliceerd op 26 april 2023.
