Hoe zien we om naar elkaar in tijden van corona?

De coronapandemie laat zien dat een onzichtbaar virus iedereen raakt, met zichtbare en voelbare gevolgen die verder reiken dan onze fysieke gezondheid. Niet alleen het virus zelf maakt dat mensen kwetsbaar zijn, ook de social distancing-maatregelen zorgen voor uitdagingen. COVID-19 is  ook een sociale crisis omdat zij mensen in de kern raakt: met wie kan ik wel en niet in verbinding staan?

In de publicatie Hoopvol en kwetsbaar - Omzien naar elkaar in tijden van corona wordt onderzocht wat de impact is van de coronapandemie op de sociale kwaliteit van het dagelijks leven. Wat blijkt: aandacht voor de cruciale rol van het opbouwwerk - of het nu gedaan wordt door een betrokken buurtgenoot, gebiedsmakelaar of buurtcoördinator - is weer terug. De meerwaarde ervan wordt geïllustreerd aan de hand van inspirerende initiatieven die in deze publicatie worden besproken.

Oog voor het collectief

Afgelopen jaren lag de nadruk te veel op individuele hulpverlening. Dit ging ten koste van het leggen van onderlinge verbindingen en van het aanbrengen van cement tussen mensen. Als de crisis dan geen kans is, dan toch in ieder geval een wake up call om aan de kwaliteit van gemeenschappen en onze samenleving te werken, aldus de auteurs. 

We zagen al tijdens de eerste lockdown veel mensen zich aanmelden als vrijwilliger en kook-, wandel- en voorlees initiatieven schoten als paddenstoelen uit de grond. De pandemie gaf onbedoeld en onverwacht een flinke boost aan de onderlinge betrokkenheid en deed ons de waarde van de sociale basis in onze buurten herbeleven. Inwoners, professionals, beleidmakers maar ook buurtplatforms, bewoners corporaties, religieuze instellingen, verenigingen en bedrijven spannen zich sindsdien op allerlei manieren in om tegemoet te komen aan de noden van mensen. 

De coronacrisis maakt nieuwe groepen kwetsbaar en raakt oude groepen vaak extra hard. De overheid organiseert veel solidariteit maar kan niet alle gaten vullen. Het is dan ook hoopvol dat de crisis ook de sociale basis activeert. Mensen ontdekken dat ze samen redzamer zijn dan ze dachten. Het versterken van die herontdekte redzaamheid is een belangrijke opdracht voor de komende tijd. 

Sociale kwaliteit

Om van een sterke sociale basis te kunnen spreken, moet er worden gekeken naar de sociale kwaliteit van onze samenleving. Sociale kwaliteit is de mate waarin mensen de mogelijkheden hebben om te participeren in sociale relaties op een manier die hun welzijn, capaciteiten en individueel potentieel verbetert. Dit gaat dus om de vraag hoe iedereen in onze samenleving kan participeren op een manier die hem of haar past en goed doet. Maar ook of, en hoe, eenieder kan bijdragen aan het collectief. Daarnaast gaat sociale kwaliteit over de kwaliteit van gemeenschappen die van invloed is op de kwaliteit van leven van individuen. 

Sociale kwaliteit staat onder druk wanneer er niet voldoende wordt voldaan aan een viertal condities. De impact van COVID-19 op de sociale en mentale aspecten van gezondheid wordt daarom vanuit die vier condities van sociale kwaliteit bekeken: 1) sociaaleconomische zekerheid, 2) sociale inclusie, 3) sociale cohesie en 3)sociale empowerment. De sociale kwaliteit van een samenleving kan begrepen worden door te kijken naar deze condities: (1) sociaaleconomische zekerheid, (2) sociale inclusie, (3) sociale cohesie en (4) sociale empowerment. 

Op basis van hun bevindingen delen de auteurs inzichten voor beleid, praktijk en inwoners hoe de sociale basis te versterken in tijden waarin we met een pandemie te maken hebben. Deze publicatie is een co-productie van Werkplaatsen Sociaal Domein, Hogeschool van Arnhem Nijmegen, NHL Stenden Hogeschool en Movisie.