Platform voor buurtontwikkeling

Hoe herken en erken je discriminatie in de wijk?

3 tips voor een proactieve aanpak
Artikel
afbeelding van René Broekroelofs  
21 maart 2023

Welke rol speelt kleurenblindheid bij het (h)erkennen van discriminatie in de buurt? En hoe kun je als omstander reageren op discriminatie? Of hoe kom je te weten of je als organisatie (on)bewust uitsluit? Zo pak je discriminatie aan in je wijk. 

 

Discriminatie herkennen en voorkomen in de praktijk kan soms knap lastig zijn. Want hoe ga je er als sociaal professional mee om als jijzelf, je collega’s, je cliënten of inwoners te maken krijgen met discriminatie? Movisie deed een verkenning naar discriminatie in de sociale basis. We spraken meer dan 30 sociaal professionals en keken in de literatuur naar wat werkt in de aanpak van discriminatie. In dit artikel geven we vier tips uit de praktijk om discriminatie aan te pakken.

‘Twee lesbische vrouwen zijn bekogeld door jongeren, hun huis is geprobeerd in brand  te steken en de banden van hun fiets en hun auto zijn lek gestoken.'

‘Buurtbewoners ergeren zich aan de moskeegangers en schreeuwen boze leuzen naar de vrouwen en kinderen die de moskee uitkomen.’

Dit zijn slechts twee voorbeelden die naar voren kwamen in de verkenning die we deden naar discriminatie in de wijk. Binnen de wijken waarin de geïnterviewde sociaal professionals werken, zien we drie verschillende dimensies waarin discriminatie voorkomt. 1) Op individueel, 2) groepsniveau en 3) institutioneel niveau. Het kan gaan om alledaagse vormen van discriminatie zoals beledigende opmerkingen, maar het kan ook gaan om fysieke uitingen. Op institutioneel niveau is ook discriminatie te zien, denk aan mensen in een rolstoel die gebouwen niet binnen kunnen komen. Of zelforganisaties van mensen van kleur die geen subsidie ontvangen.

Herkennen en erkennen

Wat vooral opvalt is dat discriminatie vaak niet herkend wordt door sociaal professionals. Dit kan zowel bewust als onbewust gebeuren. Ook zien we soms dat discriminatie bewust niet meegenomen wordt in een case. Wat hier mogelijk speelt is het fenomeen dat ‘kleurenblindheid’ heet: het proberen niet te zien van huidskleur, maar daardoor geen oog hebben voor racisme. Dit kan ook zo werken bij andere vormen van discriminatie: bijvoorbeeld doen alsof je niet kijkt naar seksuele voorkeur en genderidentiteit maar daardoor niet letten op lhbti+ discriminatie. Sociaal professionals die slachtoffer waren van discriminatie gaven in de gesprekken aan het belangrijk te vinden dat discriminatie herkend wordt als zodanig en ook wordt erkend. In de gesprekken kwam ook naar voren dat er een proactieve aanpak gewenst is als het gaat om discriminatie in de wijk. De volgende tips hiervoor kwamen uit onze verkenning:

Tip 1: Maak discriminatie bespreekbaar 

Ondersteun de mensen die te maken hebben met discriminatie. Zowel binnen de eigen organisatie als bij de inwoners van de wijk waar je werkt. Denk hierbij aan het organiseren van weerbaarheidstrainingen waarin empowerment voorop staat. Zet tegelijkertijd in op het voorkomen en tegengaan van discriminatie. Bijvoorbeeld door het stellen van stevige sociale normen tegen discriminatie (zie ook tip 2 en tip 3).

Lees hier meer over wat werkt om discriminatie tegen te gaan.

Lees hier meer over het weerbaar maken van jongeren tegen discriminatie.

Tip 2: Leer ingrijpen als omstander

Ingrijpen bij discriminatie stopt de discriminatie en maakt die bespreekbaar. Om te kunnen ingrijpen is het vooral belangrijk om dit te oefenen. Je kunt daarvoor bijvoorbeeld een ‘bystander’ (in het Nederlands: omstander) training organiseren. Iedereen is namelijk wel eens omstander bij een situatie van discriminatie. Belangrijk is om dan te weten hoe je als omstander het beste kan reageren en ingrijpen. Uit onderzoeken blijkt dat omstanders drie dingen nodig hebben om goed te kunnen handelen. Ze moeten weten wanneer ze moeten ingrijpen, daartoe bereid zijn en de nodige vaardigheden bezitten. In een ‘bystander’ cursus (of omstanderstraining) kunnen deelnemers dit leren.

Bij het ingrijpen werkt het goed als een omstander aanspreekt vanuit de groep. Bijvoorbeeld: ‘wij als organisatie x vinden dat dit gedrag niet kan’. Ook kun je iemand aanspreken op hun positieve waarden en normen. Bijvoorbeeld ‘Ik dacht dat jij inclusie belangrijk vond’.

Lees hier meer over hoe je kan ingrijpen als omstander

Tip 3: Stimuleer ontmoeting en contact

Het stimuleren van ontmoeting en contact kan ervoor zorgen dat vooroordelen en stereotypen en daarmee discriminatie wordt verminderd. Voorwaarden zijn: het contact is positief, het contact zorgt voor meer empathie voor de ander en het contact vermindert (onbewuste) angst voor de ander. Samenwerking kan het contact intensiever maken en kan bijdragen aan het effect. Activiteiten die je kunt organiseren zijn bijvoorbeeld: dialoogsessies, samen de buurt opruimen, gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben voor een buurttuin of het delen van ervaringsverhalen van mensen die te maken hebben gehad met discriminatie.

Tip 4: Werk aan een inclusieve organisatie

Werken aan een inclusieve organisatie kan op meerdere manieren. Drie belangrijke punten lichten we toe:
1. Zorg dat je processen inclusief zijn en niet leiden tot institutionele discriminatie. Er is sprake van institutionele discriminatie als de processen, het beleid en de (geschreven en ongeschreven) regels van instituten of organisaties ertoe leiden dat er ongelijkheid is tussen mensen, bijvoorbeeld op grond van afkomst, seksuele voorkeur of het al dan niet hebben van een beperking (lees hier meer over de aanpak van institutioneel racisme). Het gaat om regels en processen die expliciet onderscheid maken, maar ook om regels en processen die dat niet expliciet doen maar wel als uitkomst hebben dat er ongelijkheid is. Bijvoorbeeld: als je witte mensen, heteroseksuelen of mensen zonder beperking als ‘de norm’ beschouwt. Processen en regels in de organisatie zijn afgestemd op hun behoeften en hun mogelijkheden en mensen die afwijken van die (vaak onzichtbare) norm kunnen bijvoorbeeld geen gebruik maken van de diensten van de organisatie of ze sluiten niet aan bij hun behoeften.
2. Zet bij het werven en selecteren van nieuw personeel in op het voorkomen van discriminatie.
3. Zorg ervoor dat er binnen de organisatie een inclusie- en diversiteitsbeleid is.

 

Lees meer over: