Het ondernemende talent van actieve bewoners blijft onbenut

Wat betekent sociaal ondernemerschap in een samenleving waarin participatie voorop staat en waarin burgers steeds meer eigen initiatief nemen? Ondernemerschap is steeds meer geïntegreerd in het dagelijks leven van burgers. Bibliotheken die werden opgeheven worden door actieve buurtgenoten ingericht als ontmoetingsplek en buurthuizen die in hun voortbestaan bedreigd worden fungeren tegenwoordig als broedplaats voor nieuwe ideeën in de wijk. Lokale initiatieven slagen er steeds vaker in op een duurzame manier sociale impact te creëren en een positief verschil te maken in de samenleving.

‘Waarin verschillen buurtinitiatieven dan van sociaal ondernemers?’

Maar in ons denken over sociaal ondernemerschap leggen we eerder een link met welbekende succesverhalen als Tony’s Chocolonely, Dopper en Fairphone. Toch lijkt het erop dat zowel sociaal ondernemers als buurtinitiatieven hetzelfde doel hebben: het creëren van sociale impact. Waarin verschillen buurtinitiatieven dan van sociaal ondernemers?

Van buurtinitiatief tot sociale onderneming in vijf categorieën

Sinds het ontstaan van succesvolle bottom-up buurtinitiatieven wordt deze vraag vaker naar voren gebracht. Doen buurtinitiatieven daadwerkelijk andere dingen dan sociaal ondernemers? Uit een vergelijkend onderzoek tussen buurtinitiatieven en sociale ondernemingen blijkt dat de twee meer op elkaar lijken dan we in eerste instantie dachten. Om de verschillen en overeenkomsten te duiden onderscheiden we vijf categorieën op het continuüm van buurtinitiatief tot sociaal onderneming.

Afbeelding: continuüm van verschillende burgerintitiatieven en sociale ondernemingen.

Bron: http://www.ubvu.vu.nl/pub/fulltext/scripties/27_2586023_0.pdf

Categorie 1: Feel good initiatives

Bij deze categorie moet je denken aan gezamenlijke moestuinen, zang- of theaterclubjes in de wijk die door buurtgenoten zijn opgericht. Vaak is er één voorzitter of organisator die de kar trekt en ontstaan er mooie ontmoetingen. In de meeste gevallen zijn deze initiatieven opgezet door middel van een eenmalige subsidie en kunnen ze blijven bestaan door lidmaatschap van buurtbewoners.

Categorie 2: Buurtinitiatieven als facilitators

Hierbij moeten we denken aan leegstaande bibliotheken en buurthuizen die door actieve buurtbewoners weer benut worden en fungeren als ontmoetingsplekken. Ruimtes worden vaak verhuurd aan verenigingen of aan ondernemers die workshops willen geven. Daarnaast spelen vrijwilligers een sleutelrol in het bestaan van deze initiatieven. Deze initiatieven gebruiken een verdienmodel, maar kunnen niet overleven zonder externe financiering, zoals subsidies of donaties van fondsen.

Categorie 3: Ondernemende buurtinitiatieven

Deze buurtinitiatieven hebben de ambitie om door te groeien en met behulp van een financieel duurzaam model en zij willen hun dienst of product graag in de markt zetten op een ondernemende manier. Ze zijn in staat zelf inkomsten te generen en opereren onafhankelijk van subsidies of fondsen.

Categorie 4: Sociale ondernemers met lokale focus

Deze groep ondernemers heeft een product of dienst die succesvol in de markt is gezet (of gezet gaat worden). Zij zouden graag hun dienst of product doorontwikkelen naar andere steden of locaties, of hun concept implementeren binnen een nieuwe sector. Ze creëren sociale impact maar hebben geen ondernemersmissie om bijvoorbeeld complexe wereldproblemen op te lossen.

Categorie 5: Sociale ondernemers met globale focus

Deze ondernemers hebben een duidelijke wereldmissie en willen impact maken op wereldschaal met de dienst of het product dat ze in de markt hebben gezet. Ze hebben een activistisch randje en streven ernaar een disruptive effect te genereren.

Uitdagingen voor buurtinitiatieven

In ons denken over sociaal ondernemerschap hebben we ons in het verleden vooral gefocust op de laatste twee categorieën (sociale ondernemers met een lokale en globale focus). Daardoor is er een context ontstaan waarbij buurtinitiatieven vaak achterwege zijn gelaten. Binnen de toenemende trend van sociaal ondernemerschap onder burgers is het echter belangrijk dat we ook kijken naar de uitdagingen waar de buurtinitiatieven voor staan.

‘Veel buurtinitiatieven worstelen met het vinden van de juiste middelen of ervaren problemen op het gebied van marketing en communicatie.’

Veel buurtinitiatieven worstelen met het vinden van de juiste middelen (denk aan geld, locatie en netwerk) of ervaren problemen op het gebied van marketing en communicatie. Het ontbreekt hen aan de kennis en de tools om met moderne uitdagingen om te gaan. Dit verhindert hen om hun goede idee echt in de markt te zetten en aan de slag te gaan met een financieel duurzaam verdienmodel. Op deze manier dreigt actief burgerschap verloren te gaan.

Dit blog verscheen eerder op socreatie.nl en is geschreven door Steef van Lokven. Steef deed een master in ondernemerschap en specialiseerde zich daarbij in sociaal ondernemerschap. Ze schreef een masterthesis getiteld: ‘Different Ways Towards Social Impact: A Multiple Casestudy Between Social Enterprises and Citizen Initiatives‘ waarin ze de vraag stelt in hoeverre sociale ondernemingen en burgerinitiatieven wel of juist niet op elkaar lijken.