Zomerserie 6#: Gastvrijheid is ander gedrag leren begrijpen

Dit artikel maakt deel uit van onze zomerserie waarin we eerder geplaatste verhalen opnieuw onder de aandacht brengen.

Sinds 2016 is Moni Hanasbei vanuit welzijnsorganisatie Dynamo in Amsterdam actief als GGZ-coach Welzijn: ‘Ik zie mezelf als kwartiermaker zoals Doortje Kal het omschrijft in haar interview op Buurtwijs: als iemand die vast vooruit reist en voorbereidingen treft om een plek ontvankelijker te maken voor mensen met ander gedrag. Ik zet me specifiek in voor een gastvrije houding naar bewoners met een GGZ-achtergrond. Dat begint bij deskundigheidsbevordering onder wijkprofessionals, vrijwilligers en actieve bewoners. Zodat zij leren begrijpen waarom sommige buurtgenoten zich anders gedragen.’ 

Suïcidale gedachten 

In de eerste lockdown van 2020 start Moni in Amsterdam Oud-Oost, een voor haar nieuwe werkomgeving. De lockdown had het positieve effect dat meer buurtbewoners zich aanmeldden voor maatjesprojecten. Moni vertelt over een situatie waarbij ze een collega ondersteund:  

‘Een opbouwwerker in mijn wijk organiseert de kennismaking tussen bewoners die tijd over hebben en bewoners die een maatje missen. Ze belde me voor ondersteuning nadat ze bewoners Julia en Nadia aan elkaar gekoppeld had om kennis te maken. Julia was tijdens het kennismakingsgesprek open over haar suïcidale gedachten en vertelde dat ze de week daarvoor contact had gezocht met de crisisdienst omdat ze het leven niet meer zag zitten. Nadia hoorde haar verhaal aan en schrok ontzettend. Nadat ze afscheid had genomen belde ze meteen de opbouwwerker en zei dat Julia veel meer professionele, specialistische hulp nodig had.’ 

Het gewone contact 

‘Ik nodigde Nadia de volgende dag uit om erover te praten. Omdat ze geen ervaring had met GGZ zag ze niet dat het juist positief was dat Julia de crisisdienst had gebeld toen ze het niet meer zag zitten. Ook had ze blijkbaar zo’n vertrouwen gewekt dat Julia haar moeilijkheden direct durfde te delen. Aan het einde van ons gesprek keek Nadia anders naar de situatie. Ze zag dat Julia behoefte had aan sociaal contact; een kop koffie of een wandelingetje door de buurt. En dat zij dat als maatje kon bieden.’ 

‘Mensen met psychiatrische problemen hebben vooral het normale nodig’

‘In eerste instantie leek Julia te zwaar voor een maatje. Het gebeurt vaker dat een maatje zoals Nadia denkt dat er andere hulp nodig is. Soms klopt dat, maar vaak is er al voldoende hulpverlening en hebben mensen met psychiatrische problemen vooral het normale nodig.’ 

Juist het gewone contact blijkt voor Julia waardevol: ‘Na anderhalf jaar is de situatie helemaal anders. Mede door het contact met Nadia kreeg Julia weer grip op haar leven en is ze taalmaatje geworden voor een expat.’ 

Training GGZ-vriendelijke wijk 

Moni geeft als kwartiermaker ook trainingen aan informele en formele buurtorganisaties in haar wijk: ‘In samenwerking met preventie GGZ en ervaringsdeskundigen (TEAM ED) hebben we de training Bouwstenen voor een GGZ-vriendelijke Wijk ontwikkeld. Het gaat dan onder andere over openstaan voor wie er binnenkomt en luisteren zonder te veel vragen te stellen.’ 

‘Het echte leren begint vaak na de training. Het is belangrijk om als GGZ Coach Welzijn benaderbaar te zijn voor kleine en grote vragen van de deelnemers. Als bewoners met een GGZ-achtergrond zich veilig voelen gaan ze hulpvragen stellen. Buurtorganisaties reageren daar verschillend op: de ene stuurt aan op zelfregie en de ander biedt hulp. Liefdevol begrenzen is een terugkerend thema waarover professionals en vrijwilligers me bellen.’ 

‘Zoek contact met me op wanneer ik weer terug thuis ben na een slechte periode’

Bewonersavonden 

‘Om gastvrij te zijn moet de buurt ook mee-veranderen' zegt Doortje Kal. Daarom organiseert Moni in samenwerking met Gemeente Amsterdam bewonersavonden over meedoen in de wijk en omgaan met onbegrepen gedrag én overlast. Ook hier gaat het om ander gedrag leren begrijpen: ‘Ervaringsdeskundigen - die eerder door hun buren als overlastgever werden gezien - delen hun ervaringen en praten met bewoners over wat ze nodig hebben. Een ervaringsdeskundige man gaf op een van die bijeenkomsten een prachtig advies voor buren; “Zoek contact met me wanneer ik weer terug thuis ben na een slechte periode”’. 

Van klagen naar dragen 

Moni ziet dat het meldsysteem zich vooral richt op de bewoners die last ervaren: ‘Het systeem werkt zo: iemand geeft overlast, buren maken melding bij het meldpunt, de overlastgever wordt opgenomen en keert weer terug wanneer het beter gaat. Vaak is er verder weinig tot geen contact.’ 

Buren kunnen ook een rol hebben als dragende partij: ‘Ik ken een verhaal van een vrouw die zag dat haar buur allemaal spullen op straat zette. Ze was bezorgd en ging informeren wat er aan de hand was. Inmiddels staat de naam van de buurvrouw op de crisiskaart. Als die ziet dat het niet goed gaat kan ze direct contact opnemen met de behandelaar van haar buur en de signalen delen’. 

Andere verhalen 

‘Ik geloof dat er meer buren zijn die op een positieve manier willen helpen. Daarom hebben we samen met een tekenaar een alternatieve routekaart gemaakt voor buren; een kaart voor eerste hulp als je je zorgen maakt. Die routekaart verwijst naar plekken waar je terecht kunt wanneer je ziet dat het psychisch niet goed gaat met een buur. In het ontwerpproces merkten we hoe gemakkelijk je in stigmatiserende beelden denkt en tekent. Het blijft belangrijk om juist andere verhalen te vertellen: bijvoorbeeld dat de man die eerder werd opgenomen na een melding nu iedere week lunch maakt voor buurtgenoten.’

Julia en Nadia zijn gefingeerde namen. 

Dit artikel is eerder gepubliceerd op 8 januari 2023.