Energie voor iedereen

De afgelopen twee jaar heeft de gemeente Breda meegedaan aan de pilot ‘Energie voor iedereen’. Binnen deze pilot werkten vier gemeenten, de provincie Noord-Brabant en twee onderzoeks-adviesbureaus aan het vraagstuk hoe huishoudens met een smalle beurs aan de slag kunnen met het verduurzamen van hun woning. De geleerde lessen zijn nu gebundeld in een digitaal magazine. 'De gesprekken met bewoners zijn echt heel waardevol gebleken', zeggen Coen Vos en Mariëlle Pieterse van de gemeente Breda. 'Daar hebben we ontzettend veel inzichten van gekregen, maar gesprekken zijn heel arbeidsintensief. Het is een enorme uitdaging om met huidige middelen en mogelijkheden dit soort gesprekken de komende jaren te voeren.' 

Verbinden van energie en sociaal domein

Coen en Mariëlle werken vanuit respectievelijk het energie en het sociaal domein al enige tijd samen aan het vraagstuk betaalbaarheid van de energietransitie. Eén van de geleerde lessen is dat verduurzamingsaanpakken vragen om maatwerk en voldoende inzet vanuit zowel het energie domein als het sociaal domein. Samenwerking tussen beide domeinen is essentieel om de beoogde impact te realiseren. Dit vraagt om bestuurlijk commitment, vertaald in budget en capaciteit. En daarbij is het belangrijk om kennis uit te wisselen. 'Het is echt een kwestie van leefwereld en systeemwereld bij elkaar brengen. Hoe vertaal je technische aanpassingen in gewone mensentaal die alle bewoners begrijpen? Wat kan het energie domein leren van het sociaal domein en andersom? Wij hebben ervaren dat we over en weer veel kennis hebben overgebracht. Zo kan ik nu meepraten over het belang van isolatie en Coen heeft geleerd gesprekken achter de voordeur te voeren. Samen hebben we geleerd brieven of flyers te schrijven in klare taal', aldus Mariëlle. 'De belangrijkste les is dat je elkaar echt nodig hebt.'

Geleerde lessen vanuit de gesprekken 

Voor huishoudens met een smalle beurs is het belangrijk dat communicatieve en sociale belemmeringen worden weggenomen en dat we aansluiten op hun leefwereld. In het gesprek met bewoners kun je het bijvoorbeeld beter hebben over de energierekening, tocht, vocht, hitte, comfort en gezondheid dan over verduurzamen. Daarnaast is het voor bewoners van deze doelgroep belangrijk dat gemeenten vertrouwen creëren. Zij kunnen dat doen door begrijpelijke informatie te verstrekken, bijvoorbeeld op B1 niveau en met plaatjes. Persoonlijk contact is nog beter. Verder is van belang dat bij een aanpak van de woning rekening wordt gehouden met de wensen van bewoners en dat bewoners zoveel mogelijk worden ontzorgd. Dat vraagt om maatwerk en voldoende inzet. 

Maatwerk en voldoende inzet, hoe dan? 

Maar hoe doen wij dat? 'We hebben in de praktijk ervaren hoe arbeidsintensief het voeren van een goed gesprek is', vervolgen Coen en Mariëlle. 'Daar kregen wij in deze pilot uiteraard de tijd en ruimte voor, maar hoe schalen we op als we hele wijken gaan aanpakken?' Mariëlle geeft hier wat voorbeelden:  De gesprekken moet je goed voorbereiden. Een goede gespreksleidraad helpt enorm. Gespreksvaardigheden (luisteren-doorvragen-samenvatten) zijn belangrijk en kennis van technische aanpassingen. Je krijgt bewoners die vragen hebben over bijvoorbeeld warmtepompen veel beter mee in een gesprek als je direct antwoord kan geven op zo’n vraag. Dan lijkt een gesprek in duo’s (energie en sociaal domein) het meest voor de hand liggend. Krijg dat maar eens georganiseerd binnen een overbezette ambtenarenorganisatie. Voor een eenvoudig gesprek over isolatie en kleine aanpassingen in de woning die een bewoner zelf kan doen ben je samen al 7 uur zoet. Maar in een gemêleerde wijk met huur- en koopwoningen, dan ben je meer tijd kwijt.  

Bovendien zijn bewoners overdag vaak moeilijk bereikbaar. Dit betekent dus dat je na 16 uur en ’s avonds langs de deuren moet. Toen de coronamaatregelen zich aandienden hadden we geluk bij ongeluk; er waren meer mensen thuis en ook in voor een praatje. Maar bijeenkomsten in een buurthuis waren weer niet mogelijk. 

Maak samenwerking en gesprekken mogelijk

Al met al concluderen Coen en Mariëlle dat de samenwerking en de gesprekken met bewoners uitermate belangrijk zijn en vertrouwen in de overheid ook. Maar daarvoor is maatwerk nodig en dat kost geld. Geld dat er nu niet is. Gemeenten zullen samen met partners als woningcorporaties en bouwbedrijven op zoeken moeten naar nog slimmere oplossingen om meer ‘collectief maatwerk’ te kunnen leveren. En we kijken naar de rijksoverheid voor extra middelen. Dat is de uitdaging voor de komende periode!