Eenzaamheid: wat kun je er wel tegen doen?
Foto: Eyesplash (Flickr Creative Commons)
Eenzaamheid is iets subjectiefs: een eenzaam persoon is zelf niet tevreden over de kwaliteit van zijn of haar sociale relaties en de hoeveelheid daarvan. Diegene zal er dan ook zelf iets aan moeten doen. Eenzaamheid valt dus niet op te lossen door buurtactiviteiten te organiseren. Maar hoe dan wel?
De gemeente Opsterland vroeg mij in 2010 uit te zoeken hoe het in de gemeente gesteld was met eenzaamheid. Ik werkte voor Timpaan Welzijn en had eerder, in mijn studie Sociale Gerontologie, theoretische kennis opgedaan over eenzaamheid. Uiteindelijk heb ik een speciale organisatie opgezet om eenzaamheid te bestrijden. Daarbij maakte ik gebruik van de bestaande netwerken van professionals en vrijwilligers op het terrein van wonen, zorg en welzijn.
De signaleringskaart is niet meer dan een instrument
De vrijwilligers zeiden destijds: ‘Wij willen best meewerken maar we kunnen niet aan iemands neus zien of die eenzaam is.’ Daarom heb ik toen samen met de vrijwilligers en professionals de signaleringskaart ontwikkeld.
In de praktijk blijft het vaak bij signaleren, maar dan ben je er natuurlijk nog niet. Samen met een Wmo-consulent (die bemiddelt tussen zorgvragen van bewoners en hulpverlening) heb ik toen op een rijtje gezet welke stappen je bij eenzaamheid zou moeten zetten. We hebben toen twee routes onderscheiden:
- Een lichte route die (geschoolde) vrijwilligers kunnen doorlopen en;
- Een niet-pluis route waarin de vrijwilliger die met gecompliceerde problemen geconfronteerd wordt, het signaal kan doorspelen naar een professional.
Filmpje over de signaleringskaart:
"Beter goed inbedden dan wéér een sexy project. " from Social Media Journaal on Vimeo.
De signaleringskaart maakt onderdeel uit van een brede aanpak en is zuiver en alleen een instrument. Het herinnert je eraan dat je bewust met het probleem eenzaamheid bezig bent en dat je de juiste stappen weet te zetten. En, niet onbelangrijk, dat je de persoon zelf het probleem laat oplossen!
In Opsterland heeft de aanpak als resultaat dat er bij eenzaamheid naar ons verwezen wordt. En dat mensen op den duur zelf weer hun draai vinden. Zoals bijvoorbeeld een jonge alleenstaande moeder die geen aansluiting had in het dorp. Door de begeleiding van een netwerkcoach durfde ze toch weer stapjes te zetten om contacten te leggen in haar omgeving. Of een weduwe die aanvankelijk radeloos was van verdriet en die na verloop van tijd er weer zelf op uit durfde te gaan. Zij vond aansluiting bij haar buren door elke avond gezamenlijk te gaan Rummycuppen. Omdat beiden tijdig hulp kregen is erger voorkomen.
Praktijk heeft te weinig kennis over eenzaamheid
Het klinkt heel gemakkelijk: signaleren, bespreekbaar maken en een persoonlijk plan maken. Maar in de praktijk gaat het niet zo eenvoudig. Te vaak wordt bij eenzaamheid nog teruggevallen op het organiseren van activiteiten terwijl iemand daar nog ongelukkiger van kan worden.
Wanneer je in de buurt echt iets wilt doen tegen eenzaamheid, dan is het belangrijk dat je weet wat eenzaamheid is en bij wie het voorkomt. Een alom heersende gedachte is dat eenzaamheid alleen bij ouderen voorkomt. Maar het komt ook voor bij mantelzorgers, mensen met schulden, werklozen, personen met een migratieachtergrond of bij mensen met een beperking. Vooral jongeren zijn een vergeten groep. Onder hen is veel eenzaamheid en daarvoor is nog veel te weinig aandacht.
Ook is het belangrijk om erachter te komen wat wel, en wat niet werkt. Er zijn nieuwe methodes ontwikkeld zoals het door ons ontwikkelde project Buur & Co, dat gebaseerd is op de methode Keyring Network, waarin 8 tot 10 bewoners, die dicht bij elkaar wonen, elkaar ondersteunen. Je hoeft dus niet zelf het wiel uit te vinden.
Tot slot is het zinvol om samenwerking te zoeken met andere professionals en (vrijwilligers-)organisaties in je wijk, buurt of gemeente. Het werkt alleen wanneer je eenzaamheid gezamenlijk aanpakt!
Heb jij een vraag met betrekking tot eenzaamheid? Stel hem hieronder aan Willie
Willie Oldengarm is sociaal gerontoloog en projectleider op het gebied van integrale aanpak eenzaamheid bij Timpaan Welzijn. Meer informatie over de aanpak van Timpaan Welzijn is hier te vinden.
Daarnaast is Willie zelfstandig adviseur gespecialiseerd in de aanpak van eenzaamheid. Op haar website vind je nog meer informatie: publicaties, blogs, filmpjes en cursussen over eenzaamheid.
