Een praktijkles in zorgvuldigheid: van bewoners, aan professionals

In februari 2016 was ik met 10 actieve bewoners in gesprek over zelfbeheer in het Huis van de Wijk waar ik werk. Het thema ‘zelfbeheer’ of ‘zelforganisatie’ loopt als rode draad door mijn werk als opbouwwerker en bij mijn Masteropleiding Social Work. In de themabijeenkomst deelden we ervaringen, meningen, ideeën en dromen over zelfbeheer. Het was een bijzondere avond met mooie uitkomsten, zoals deze: een voorwaarde voor zelfbeheer is goede communicatie en samenwerking tussen bewoners onderling maar ook tussen professionals en bewoners.

Vier maanden na de bijeenkomst over zelfbeheer werd een sympathiek plan gelanceerd: twee mensen met een ‘afstand tot de arbeidsmarkt' krijgen de kans om als conciërge in het Huis van de Wijk werkervaring op te doen. Dat dit plan zonder overleg werd uitgevoerd resulteerde in een mini-opstand bij betrokken bewoners en vrijwilligers: “Praten over zelfbeheer en dan zonder enig overleg twee mensen toevoegen aan het team?!” schreven zij verontwaardigd in een lange mail.

Het sympathieke plan werd zo een belangrijke praktijkles in zorgvuldigheid. Dat leverde ons als professionals drie belangrijke lessen op:

Les 1: Onderschat betrokkenheid niet

De eenmalige bijeenkomst heeft vier maanden later een effect waar ik niet van had durven dromen. Bewoners tonen veel meer dan alleen betrokkenheid en interesse. Nu het nodig was kwamen ze tot actie. Ook dringt bij mij het besef door dat ik na 25 jaar ervaring nog steeds naïef ben en dat ik het effect van mijn eigen acties, in dit geval het organiseren van een themabijeenkomst, flink kan onderschatten.

Les 2: Voeg de daad bij het woord: ga op zoek naar een nieuwe rol

Ik bevind me in het spanningsveld van het zoeken naar nieuwe verhoudingen tussen vrijwilligers en professionals. Daarom sta ik stil bij welke rol ik, in welke situatie en bij welke groep bewoners, het beste kan innemen. Hierbij stilstaan betekent dat ik hierover kan praten met betrokkenen. Zo ontstaat duidelijkheid en een kans om verwachtingen te managen. Het is een bijzondere zoektocht, waarin ik me niet opstel als een alwetende professional - een rol die ook niet zo bij me past.

Les 3: Durf je kwetsbaar op te stellen in de communicatie met bewoners

In mijn zoektocht naar een nieuwe rol schiet ik wel eens in de onzekerheid over wat ik als professional nog wel kan, wat niet kan, wat ik mag en moet doen en wat ik nog kan beslissen. Hoe autonoom kan ik nog handelen? In hoeverre kan en wil ik nog sturen? En: is het nodig om te sturen, of ben ik meer een soort gids? Hoe verhoudt dit zich tot mijn verantwoordelijkheid, aanspreekbaarheid en afrekenbaarheid als professional? Deze onzekerheid heb ik gedeeld met betrokken bewoners en dat was waardevol. Zij hadden begrip voor mijn onzekerheid en mijn zoekende houding en met elkaar gaan we op zoek naar een nieuwe manier van overleggen.

Zelfbeheer is alleen vorm te geven vanuit een transparante en niet-(altijd alles)wetende houding, samen met betrokkenen en dus samen lerend en creërend. Spannend? Jazeker! Maar hierdoor ook zeer kansrijk om een gezamenlijk gedragen nieuwe manier van werken te kunnen vinden.

Sylvia de Goede is opbouwwerker. Toewerkend naar haar afstuderen als Master Social Work doet ze praktijkonderzoek naar zelfbeheer. Dit is een blog over haar ervaringen als professional.