Doet de buurman mee? Dan ik ook!

Moet er geflyerd worden? Dan is in Nijeveen één appje genoeg om twintig vrijwilligers op de been te brengen. Wordt er een informatieavond georganiseerd? Dan komt er zeker een man of zestig. De energiecoöperatie Duurzaam Nijeveen kan altijd rekenen op steun uit het dorp. En dat is maar goed ook, want de ambitie is groot: in 2025 moet heel Nijeveen energieneutraal zijn. 

‘Daarmee bedoelen we dat er net zoveel energie in Nijeveen wordt opgewekt als dat er wordt verbruikt’, vertelt Harry van Dijk, voorzitter van Energiecoöperatie Duurzaam Nijeveen. Hij was, samen met dorpsgenoot Hylco de Boer, onbewust de aanjager van de duurzaamheidsbeweging in het Drentse dorp. ‘Hilco en ik wilden samen zonnepanelen aanschaffen en verdiepten ons daarom in die materie. Toen we besloten om onze kennis te delen, bleken er veel geïnteresseerden te zijn: uiteindelijk hebben we met 64 huishoudens tegelijk zonnepanelen ingekocht.’

350 huizen met zonnepanelen

Van het één kwam het ander. In 2016 wordt Harry voorzitter van de energiecoöperatie Duurzaam Nijeveen. ‘Inmiddels hebben we zo’n 350 huishoudens van zonnepanelen voorzien en samen met een woningcorporatie gezorgd voor zonnepanelen op de huurwoningen in het dorp. Ook hebben we al tientallen warmtescans uitgevoerd’, vertelt Harry. ‘Daarnaast hebben we andere duurzame oplossingen onderzocht, zoals het plaatsen van zonnepanelen op grote daken en de collectieve inkoop van warmtepompen, maar die hebben we nog niet kunnen uitvoeren.’ 

Eensgezind Energieneutraal

Al vanaf het begin tonen dorpsgenoten veel belangstelling voor de activiteiten van de Nijeveense coöperatie. Dat is niet vanzelfsprekend, weet Fleur Goedkoop. Fleur was vanuit de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) betrokken bij het onderzoeksproject Eensgezind Energieneutraal (EEN) dat onderzocht wat ertoe bijdraagt dat mensen bereid zijn om deel te nemen aan een lokaal duurzaamheidsinitiatief. 

Het project bestond uit een sociaalwetenschappelijk onderzoek onder tien duurzaamheidsinitiatieven, de begeleiding van initiatieven bij het verwezenlijken van hun ambities en de ontwikkeling van een zogenaamde Quick Fit-oplossing. Dit is een werkwijze waarmee woningen versneld energieneutraal kunnen worden gemaakt. EEN werd uitgevoerd door Samen Energie Neutraal (SEN), Grunneger Power, Dutch, Heijmans en de Rijksuniversiteit Groningen.

Spinnenweb

Fleur onderzocht duurzaamheidsinitiatieven in het beginstadium van de ontwikkeling: ‘Ik heb vragenlijsten afgenomen onder de inwoners van de gemeenschappen. Daarmee heb ik onder meer onderzocht hoe de inwoners tegenover het initiatief stonden en of ze bereid waren om deel te nemen.’ Daarnaast interviewde Fleur de initiatiefnemers en bracht ze het sociale netwerk van de dorpen en buurten in kaart. ‘Ik heb een soort spinnenweb gemaakt waarin je kan zien wie op welke manier met elkaar verbonden is’. Uit het onderzoek bleek dat best veel mensen bereid waren om zich aan te sluiten bij een initiatief. 

Waarom aansluiten?

Fleur: ‘Rond de 60 procent van de respondenten gaf aan dat misschien te willen doen, rond de 10 procent wilde dit wel. De belangrijkste redenen die respondenten gaven om zich aan te willen sluiten waren zorgen om het klimaat, onafhankelijkheid van energieleveranciers, geldbesparing, en meer comfort in huis. Wat verder opviel is dat bewoners een verhoogde kwaliteit van natuur en milieu en het welzijn van andere mensen het belangrijkst vonden. 

Mensen weten dat wat wij doen, in het belang van het hele dorp is

Onderstreep het belang voor de gemeenschap

Fleur onderzocht hoeveel vertrouwen mensen in elkaar hebben. ‘We hebben het meeste vertrouwen in onze eigen sociale kring, zoals familie, buren en vrienden, en het minste in de nationale regering. Volgens Fleur is het interessant dat niet alleen duurzame overwegingen een rol spelen bij de bereidheid om deel te nemen aan een initiatief. ‘Bewoners die bijvoorbeeld de initiatiefnemers kennen of denken dat veel andere bewoners mee willen doen, bleken eerder geneigd zich aan te sluiten. Net als bewoners die überhaupt meer betrokken zijn bij hun dorp of buurt.’ Maar benadrukt Fleur: ‘Elke gemeenschap is anders. Je moet altijd kijken naar de lokale situatie.’ 

Op basis van deze resultaten lijkt het dan ook van belang om niet alleen een beroep te doen op financiële of duurzame motieven, maar ook het belang van het initiatief voor de gemeenschap te onderstrepen. Daarnaast kan het volgens de onderzoeker de moeite waard zijn om te kijken hoe de sociale contacten en het lokale netwerk van verenigingen binnen de gemeenschap bewoners kunnen betrekken. 

Pioniersgeest

Harry van Dijk herinnert zich het spinnenweb dat Fleur van Duurzaam Nijeveen maakte. ‘Je kon zo zien hoe de coöperatie in het dorp vervlochten was’. Harry vertelt verder dat de coöperatie regelmatig dorpsgenoten persoonlijk inschakelt. ‘Er is bijvoorbeeld iemand die ons vaak helpt met subsidies, er zijn mensen die ons helpen flyeren, anderen zijn technisch goed onderlegd,… we hebben hier aan kennis en handjes eigenlijk nooit tekort.’ 

Dat is ook wat Duurzaam Nijeveen volgens hem zo succesvol maakt: ‘We zijn een hechte gemeenschap. Mensen weten dat wat wij doen, in het belang van het hele dorp is. Dat we geen clubje zijn dat het voor de rest wil bepalen. En ik denk ook onze pioniersgeest, ons enthousiasme. We nemen elk idee serieus.’